Իսրայելի և Իրանի փոխադարձ հարվածները. ի՞նչ է հայտնի մինչ այժմ

Իսրայելի պաշտպանության բանակը ռազմաօդային ուժերի ավելի քան 200 կործանիչի կիրառմամբ հունիսի 13-ի գիշերը հարվածներ է հասցրել Իրանի տարածքում գտնվող ավելի քան 100 թիրախի, այդ թվում՝ իրանցի բարձրաստիճան զինվորականների թաքստոցների ուղղությամբ: Fars գործակալության տվյալներով՝ Թեհրանում առնվազն տասը պայթյուն է գրանցվել։ Armenia Today-ը կազմել է իրադարձությունների ժամանակագրությունը և ներկայացրել տեղի ունեցողի վերաբերյալ վերջին տվյալները։

Իրանական անօդաչու թռչող սարքերը և դրանց չեզոքացումն իսրայելական ուժերի կողմից

Հունիսի 13-ի առավոտյան Իսրայելը հայտնել է Իրանի կողմից անօդաչու թռչող սարքերի արձակման մասին: The Times of Israel-ի տեղեկությունների համաձայն՝ դրանց մի մասն ընկել է Իսրայելի տարածքից դուրս։ Հորդանանի զինվորական ինքնաթիռներն ու ՀՕՊ միջոցները նույնպես հրետակոծել են ռակետներին և օդային սարքերին։ Իսրայելը շարունակել է ռազմական գործողությունները։ Ըստ իրանական Mehr գործակալության՝ նոր հարձակումը տեղի է ունեցել Թավրիզ քաղաքի շրջակայքում։ Reuters-ի տվյալներով՝ գիշերային հարվածների հետևանքով առնվազն իրանցի 20 բարձրաստիճան հրամանատար է լիկվիդացվել, 6 իրանցի միջուկային ֆիզիկայի մասնագետ զոհվել է, ավելի քան 95 մարդ՝ վիրավորվել։

Իրանի գերագույն առաջնորդ Այաթոլլահ Ալի Խամենեին քաղաքացիներին ուղղված իր ուղերձում Իսրայելի կողմից Իրանի տարածքին հասցված հարվածներն անվանել է «հանցագործություն» և սպառնացել, որ Իսրայելը կբախվի «դառը և սարսափելի ճակատագրի»։ Միևնույն ժամանակ՝ Թել Ավիվն սկսել է պատրաստվել հնարավոր պատասխան հարվածին։ Հունիսի 13-ի առավոտյան Իսրայելի պաշտպանության ուժերն Իրանից անօդաչու թռչող սարքերի արձակում են գրանցել։

Լրատվամիջոցները տեղեկացել են Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ գործողության նախապատրաստման մանրամասների մասին

Իսրայելական 12-րդ հեռուստաալիքը բացահայտել է գործողության մանրամասները և հաղորդել, որ իսրայելական հետախուզությունն Իրանում տեղադրել է պայթուցիկ անօդաչու թռչող սարքերի բազա, որոնք ակտիվացել են տարածաշրջանում ռազմական գործողությունների սկսվելու պահին։

Axios-ի տվյալներով՝ Իրանի վրա օդային հարվածից առաջ նախապատրաստական ​​փուլը տևել է ութ ամիս։ Գործողությունից անմիջապես առաջ Իսրայելի իշխանությունները երկրում հայտարարել են արտակարգ դրություն և փակել օդային տարածքը։

Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը մի քանի հարված են հասցրել Իրանի տարբեր շրջաններին, այդ թվում՝ Թեհրանին, որտեղ, ըստ որոշ տեղեկությունների, սպանվել են իրանցի բարձրաստիճան զինվորականներ, ինչպես նաև մի շարք միջուկային տեխնոլոգիաների մասնագետներ։ Իսրայելի պաշտպանության նախարարությունը հայտնել է, որ գիշերային գործողության ընթացքում վնաս է հասցվել Նաթանզում գտնվող Իրանի ուրանի հարստացման գործարանի ստորգետնյա համալիրին։

Իրանի ատոմային էներգիայի կազմակերպությունը հաստատել է, որ Նաթանզի օբյեկտը վնասվել է, սակայն արտահոսքեր, ռադիոակտիվ կամ քիմիական աղտոտում չի հայտնաբերվել: Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության (ԱԷՄԳ) գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Մարիանո Գրոսսին, իր հերթին, հայտարարել է, որ Սպահանի միջուկային օբյեկտը չի վնասվել։

Սկզբնական հարձակումներից հետո Իսրայելի պաշտպանության նախարարությունը հայտարարել է, որ կշարունակի ռազմական գործողությունները, որոնք, ըստ կառույցի, ուղղված էին «վերացնելու սպառնալիքները», դրանք,  Իսրայելի պնդմամբ, բխում են Իրանի միջուկային ծրագրից։

Հարվածների հետևանքները. զոհվածների և վիրավորների թիվն աճում է

Reuters-ի տվյալներով՝ զոհվել է առնվազն 20 իրանցի բարձրաստիճան հրամանատար, այդ թվում՝ Իրանի գվարդիայի ռազմաօդային ուժերի հրամանատար Ալի Հաջիզադեն, Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրամանատար Հոսեյն Սալամիեն, զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Մոհամմադ Բաղերին և արտակարգ իրավիճակների շտաբի հրամանատար Խաթամ-Ղուլամ Ալի Ռաշիդը։ Հունիսի 13-ի կեսօրին Իրանի գերագույն առաջնորդը Մոհամմադ Պակպուրին նշանակել է ԻՀՊԿ-ի նոր հրամանատար։ Աբդուլրահիմ Մուսավին նշանակվել է Իրանի զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ։

Tasnim լրատվական գործակալությունը, նախնական տվյալներով, հաղորդում է առնվազն վեց իրանցի միջուկային ֆիզիկոսի մահվան մասին։ Իրանի գերագույն առաջնորդը հայտարարել է, որ հարձակման ժամանակ զոհվել են «մի քանի հրամանատարներ և գիտնականներ», սակայն նրանց իրավահաջորդներն ու գործընկերներն «անմիջապես վերսկսել են իրենց պարտականությունները»։ Իրանի Կարմիր մահիկի ընկերության խոսնակ Մոջթաբա Խալեդին հայտարարել է, որ Իսրայելի հարվածներից վիրավորվել է 95 մարդ 12 նահանգում։ Տուժածները տեղափոխվել են բժշկական հաստատություններ, իսկ ևս 26 մարդ տեղում օգնություն է ստացել։

Կարմիր մահիկը նույնպես հաստատել է իր փրկարարներից մեկի մահը հրետակոծության հետևանքով։ Զոհերի ճշգրիտ թիվը դեռևս հայտնի չէ։ Իրանի արտաքին գործերի նախարար Աբբաս Արաղչին նամակ է ուղարկել ՄԱԿ, որում նշել է, որ Իսրայելի հարվածների հետևանքով զոհվել են կանայք և երեխաներ։ Fars լրատվական գործակալությունը հայտնել է 78 մարդու մահվան մասին՝ առանց նշելու տվյալների աղբյուրը։

ԱԷՄԳ-ը և ԱՄՆ-ն. ո՞ւմ է Իրանը մեղադրում Իսրայելի հարձակումներին նպաստելու մեջ

Իսլամական Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Աբբաս Արաղչին ասել է, որ Իսրայելը չէր կարող հարձակումն իրականացնել առանց ԱՄՆ-ի հաստատման և համակարգման: Նա մեղադրել է ԱՄՆ-ին հարձակման հետևանքների համար և Իսրայելի գործողություններն անվանել «ագրեսիա»:

Իրանը նաև մեղադրել է Միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալությանը (ԱԷՄԳ) մեղքի մի մասի համար։ Իրանի ատոմային էներգիայի կազմակերպությունը (ԻԱԷԿ) հայտարարել է, որ Իսրայելի գործողությունները չդատապարտելով՝ ԱԷՄԳ-ն իրեն մեղսակից է դարձրել հարձակմանը և կորցրել է հեղինակությունը միջազգային ասպարեզում։ Ի պատասխան՝ ԱԷՄԳ-ի գլխավոր տնօրեն Գրոսսին պատրաստակամություն է հայտնել անձամբ այցելել տարածաշրջան՝ իրավիճակը գնահատելու համար, և վերահաստատել է գործակալության հանձնառությունը՝ ապահովելու անվտանգության չափանիշների պահպանումը։ Նա կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զսպվածություն՝ հետագա սրացումից խուսափելու համար։ ԱԷՄԳ-ը նաև տեխնիկական օգնություն է առաջարկել Իրանին՝ կապված նրա միջուկային օբյեկտներին հասցված վնասի հետ։

Միջազգային հանրության արձագանքը և զսպվածության կոչերը

Իսրայելի հարվածներից հետո Իրանը պահանջել է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի արտակարգ նիստ գումարել: Մի շարք երկրներ, այդ թվում՝ Հայաստանը, Ռուսաստանը, Թուրքիան, Միացյալ Արաբական Էմիրությունները, Օմանը, Եգիպտոսը, Կուբան, Վենեսուելան, Ինդոնեզիան, Ճապոնիան և Պակիստանը, դատապարտել են Իսրայելի գործողությունները:

ՄԱԿ-ը սահմանափակվել է զսպվածության կոչերով, մինչդեռ Եվրամիությունն ու ՆԱՏՕ-ն պատրաստակամություն են հայտնել նպաստելու լարվածության թուլացմանը՝ առաջարկելով անդամ պետությունների դիվանագիտական ​​ջանքերը:

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիո Գուտերեշը մտահոգություն է հայտնել Իրանի միջուկային օբյեկտներին հասցված հարվածների կապակցությամբ և կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զսպվածություն։

Հայաստանը դատապարտել է Իսրայելի գործողությունները և խորը մտահոգություն հայտնել Իրանի վրա «միակողմանի» հարձակման կապակցությամբ։ Երևանը կոչ է արել անհապաղ դադարեցնել ռազմական գործողությունները և պահպանել միջազգային իրավունքը, հատկապես՝ բանակցությունների հաջորդ փուլից առաջ։

Ռուսաստանը նույնպես դատապարտել է Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության կտրուկ սրումը։ Մոսկվան հայտարարել է, որ հարվածների հետևանքների ամբողջական պատասխանատվությունը կրում է Իսրայելի ղեկավարությունը, որը դիտավորյալ սրել է իրավիճակը։ Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարությունն Իսրայելի հարձակումներն անվանել է անհիմն և անընդունելի։

Սաուդյան Արաբիայի արտաքին գործերի նախարար Ֆեյսալ բին Ֆարհանը դատապարտել է Իսրայելի հարվածներն իրանցի գործընկեր Արաղչիի հետ հեռախոսազրույցում՝ ընդգծելով, որ հակամարտությունները լուծելու համար ռազմական ուժի կիրառումն անընդունելի է։

Չինաստանը դեմ է արտահայտվել Իրանի ինքնիշխանության, անվտանգության և տարածքային ամբողջականության նկատմամբ ցանկացած ոտնձգության: Չինաստանի արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լին Ցզյանը կողմերին կոչ է արել ջանքեր գործադրել տարածաշրջանում խաղաղությունը պահպանելու և հետագա սրացումից խուսափելու համար։ Նա հավելել է, որ Պեկինը պատրաստ է կառուցողական դեր խաղալ լարվածության նվազեցման գործում:

ԵՄ արտաքին գործերի նախարար Կայա Կալասը հայտարարել է ԵՄ-ի պատրաստակամության մասին՝ աջակցելու Մերձավոր Արևելքում հակամարտության լիցքաթափմանն ուղղված դիվանագիտական ​​ջանքերին: ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Մարկ Ռյուտենի խոսքով՝ դաշինքի առանձին անդամ պետությունները նույնպես աշխատում են իրավիճակը կարգավորելու ուղղությամբ։