Արցախի ժողովրդի հավաքական հայրենադարձության և այլ հիմնարար իրավունքների հանձնաժողովի նախնական կազմում ընդգրկված են Արցախի օմբուդսմեն Գեղամ Ստեփանյանը, «Հայացք» վերլուծական կենտրոնի խորհրդի նախագահ Կարեն Բեքարյանը, «Հայ դատի» խորհրդի անդամ Արգենտինայից Մարիո Նալպատյանը, Եվրոպայի Հայկական Արդարության և Ժողովրդավարության Ֆեդերացիայի (EAFJD) ղեկավար Գասպար Կարամպետյանը և ԱՄՆ-ից փաստաբան Գառնիկ Քըրքոնեանը, ասել է Հայաստանի նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանը, ով համակարգում է նորաստեղծ հանձնաժողովի աշխատանքները։
«Հանձնախմբի կազմը կընդլայնվի՝ ներառելով անհատների Ռուսաստանից և Մերձավոր Արևելքից»,- հավելել է Օսկանյանը։ Նրա խոսքով՝ հանձնաժողովի հիմնական խնդիրը լինելու է արցախահայության հիմնարար իրավունքների պաշտպանությունը և, առաջին հերթին, նրանց հավաքական հայրենադարձությունը՝ միջազգային երաշխիքների պահպանմամբ։
«Այս պահանջի համար կան բոլոր միջազգային իրավական հիմքերը։ Ավելին, այն իրավիճակում, երբ հայ ժողովրդի մի մասն ստիպված էր լքել հայրենիքը, միայն այս խնդրի լուծումը կարող է նպաստել ժողովուրդների միջև իրական խաղաղության հաստատմանը»,- նշել է նախկին նախարարը։
Կոմիտեն մտադիր է դառնալ Արցախի ժողովրդի ներկայացուցիչը պետական և քաղաքական մարմիններում, միջազգային հարթակներում ու դատարաններում, նշել է Ոսկանյանը։ Նրա խոսքով՝ կոմիտեն հույս ունի աջակցության և համագործակցության Հայաստանի իշխանությունների և այլ քաղաքական ուժերի հետ, ասվում է զեկույցում։
Սեպտեմբերի 19-ին Արցախի Հանրապետության վրա հարձակման հետևանքով ԼՂ-ից ՀՀ է բռնի տեղահանվել 100 632 մարդ։ 2023թ. հոկտեմբերի 26-ին ՀՀ կառավարությունն ընդունել էր որոշում Արցախից բռնի տեղահանված բնակիչներին ժամանակավոր պաշտպանության տակ վերցնելու մասին, որով օրենքի ուժով նրանք դառնում են փախստական:
