Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է ՀՀ կառավարության «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծում «գլոբալ խաղացողների» մասնակցության մասին՝ չհստակեցնելով, թե որ կազմակերպությունների և երկրների մասին է խոսքը: Այս մասին նա ասել է Armenia Today-ի Youtube-յան ալիքով հեռարձակվող մամուլի ասուլիսի ժամանակ՝ մեկնաբանելով Սյունիքով Ադրբեջանը Նախիջևանին կապող ճանապարհի հնարավոր փոխանցումը երրորդ կողմի կառավարմանը:
«Կան գլոբալ խաղացողներ, որոնք հետաքրքրված են «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծով, ում ներկայությունն արդեն կարող է դառնալ ներդրումային միջավայրի նկատմամբ ինքնին վստահություն, մենք այս բոլոր ուղղություններով քննարկումները շարունակում ենք»,- ասել է վարչապետը:
Վարչապետը Armenia Today-ի հարցին՝ ճշտել, թե արդյո՞ք խոսքը ԱՄՆ-ի մասին է, հաստատել է, որ Երևանը Վաշինգտոնից առաջարկ է ստացել Սյունիքով ճանապարհը կառավարելու վերաբերյալ։ Նա չի հստակեցրել՝ այդ առաջարկը պաշտոնական էր, թե ոչ պաշտոնական։
«Դիվանագիտական աշխատանքի 90%-ն արվում է ոչ պաշտոնապես։ Պաշտոնապես տեղի է ունենում վերջին 10%-ը, երբ այն «մենյուի» մեջ վերցվել, կազմել ենք, և մնում է միայն ֆորմալացնել դա, մնացած ամբողջը ոչ պաշտոնական առաջարկներ են։ Կնքած, ստորագրած նամակներն այնքան հազվադեպ բան են դարձել (դիվանագիտության մեջ)»,- նշել է վարչապետը։
Նա խուսափել է պատասխանել այն հարցին, թե արդյոք ԱՄՆ-ի առաջարկներից հրաժարվելու դեպքում Հայաստանին սպառնո՞ւմ են պատժամիջոցների տեսքով հնարավոր բացասական հետևանքներ:
Փաշինյանը հավելել է, որ Սյունիքով ճանապարհ վարձելու առաջարկներ հնչել են նաև այլ երկրներից: Այս առնչությամբ նա միայն նշել է, որ նման բոլոր առաջարկների մասին «ուղիղ թե անուղղակի, այսպես թե այնպես» հանրությունն իմանում է։
«Դուք ասացիք՝ եթե Հայաստանը հրաժարվի ճանապարհից․․․ Հայաստանը չի հրաժարվելու ճանապարհից, որովհետև դա մեր օրակարգն է։ Մենք ենք առաջարկել աշխարհին, ասել ենք՝ ուզում ենք սա։ Բայց ես ուզում եմ ասել, որ մենք բոլոր առաջարկները քննարկում ենք Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականության, ինքնիշխանության և իրավազորության հենքի վրա»,- ասել է վարչապետը։
Փաշինյանը հավելել է, որ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ից հետո «միջանցք» բառը ՀՀ-ում ձեռք է բերել «ալերգիկ կոնտեքստներ», թեև ամբողջ աշխարհը «բոլոր տեղերում փնտրում է միջանցք»։ Նա հիշեցրել է, որ Հայաստանի տարածքով անցնող Հյուսիս-հարավ ճանապարհը նույնպես կոչվում է տրանսպորտային միջանցք։
Վարչապետի խոսքով՝ Երևանը շարունակում է քննարկումները այս բոլոր ուղղություններով՝ միջազգային ներդրողներին համոզելու համար, որ սա անվտանգ ներդրումային միջավայր է:
Փաշինյանը ռիսկեր չի տեսնում հաղորդակցությունները երրորդ կողմի արտապատվիրակելու մեջ՝ նշելով, որ Հայաստանում արդեն կային արտապատվիրակման հայտնի դեպքեր:
«Օրինակ՝ «Զվարթնոց» օդանավակայանի կառավարումը արտապատվիրակված է։ Եվ ես չեմ կարծում, թե այդտեղ որևէ ձևով ՀՀ ինքնիշխանությունը, իրավազորությունը, տարածքային ամբողջականությունը խախտված է։ Ջրային համակարգի կառավարումն արտապատվիրակված է։ Նախկինում մենք ունեցել ենք փորձ՝ «Հայփոստի» արտապատվիրակման, և այլն, այդպես շարունակ»,- ասել է Փաշինյանը։
Նրա խոսքով՝ այս համատեքստում քննարկվում է ներդրումներ ներգրավող ընկերություն ստեղծելու հնարավորությունը, քանի որ «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը ներդրումային մեծ ներուժ ունի:
Կան նաև այլ երկրներ, որոնք հետաքրքրվում են նախագծով, սակայն այժմ քննարկվում Է ԱՄՆ-ի առաջարկը, հավելել Է վարչապետը: Հայաստանը դեռ 2022 թվականին առաջարկել էր իր տարածքով անցնող ճանապարհի վերահսկողությունը փոխանցել մասնավոր ընկերության, սակայն Բաքուն դրան չի համաձայնել, հիշեցրել է Փաշինյանը։
Նրա խոսքով՝ վերջին շրջանում հետաքրքրվողներ կային։ «Մենք քննարկում ենք՝ ով ավելի լավ պայմաններ մեզ կառաջարկի, և ինչի շուրջ համաձայնություն ձեռք կբերվի։ Մենք ոչ մեկին սահմանափակում չենք դրել, բայց պետք է քննարկենք և որոշումներ կայացնենք մեր շահերին համապատասխանելիության տեսակետից։ Հիմա այդ առաջարկը ամերիկյան է, և մենք քննարկում ենք այդ առաջարկը, հետաքրքրված են այդ առաջարկով, բայց այս պահին չեմ կարող ասել՝ կլինի՞ համաձայնություն այդ առաջարկի շուրջ, թե ոչ։ Հենց որ լինի, դրա մասին կիմանաք, բայց սա է «մենյուն», բովանդակությունը»,- ասել է նա։
Վարչապետի խոսքով՝ նման առաջարկ արվել է երեք տարի առաջ, քանի որ պատկերացում կար, որ Ադրբեջանի քաղաքացիները չեն օգտվելու Հայաստանի տարածքով անցնող ճանապարհներից, քանի որ հայ սահմանապահների, մաքսավորների և այլ պաշտոնատար անձանց հետ շփումները կարող են խնդիրներ առաջացնել: 2022 թվականին Երևանը պատրաստ էր կիրառել front office և back office մոդելը, որն օգտագործվում է աշխարհում. կան երկրներ, որտեղ սահմանային և մաքսային գործառույթները փոխանցվում են արտաքին կառավարման ոլորտում աշխատող միջազգային պրոֆեսիոնալ ընկերություններին:
Հայաստանի Սյունիքի մարզի Մեղրի քաղաքով անցնող 43 կմ երկարությամբ ճանապարհահատվածը Հայաստանն անվանում է «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծի մաս, Ադրբեջանն ու Թուրքիան ճանապարհն անվանում են «Զանգեզուրի միջանցք»։
Հուլիսի 14-ին Թուրքիայում ԱՄՆ դեսպան Թոմ Բարաքը հայտարարել էր, որ ԱՄՆ-ն առաջարկել է 100 տարի ժամկետով վերահսկողության տակ վերցնել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև նախատեսված տրանսպորտային միջանցքը։ Ավելի ուշ Փաշինյանի խոսնակ Նազելի Բաղդասարյանը հայտնել էր, որ «Հայաստանը չի քննարկել և չի քննարկում որևէ երրորդ կողմի սեփական ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ վերահսկողությունն արտապատվիրակելը»։
