44-օրյա պատերազմից հետո Սյունիքի մարզի Որոտան գյուղի բնակիչները կապի, ջրի պակասի, արոտավայրերի կրճատման խնդիրներ ունեն։ Գյուղում հաշվառված է 286 մարդ, իսկ իրական թիվը 215 է։ Սահմանամերձ գյուղի կյանքը՝ Armenia Today-ի տեսանյութում։
Տասներեքամյա Օքսանան մեզ ցույց է տալիս այն ճանապարհը, որով մենք ամենագնացներով բարձրացել ենք դեպի Որոտան։ Առայժմ սա գյուղն արտաքին աշխարհի հետ կապող միակ ճանապարհն է։ Նախկինում այս քարքարոտ ճանապարհը, որը վերջին անգամ վերանորոգվել էր դեռ խորհրդային տարիներին, օգտագործվում էր միայն գյուղացիների կողմից, իսկ հետո՝ այգիներ հասնելու և բերքահավաքի համար։ Այսօր շատ բան է փոխվել… Որոտան գյուղ իջնելու ճանապարհին անվտանգության ուժեր են՝ ստուգում են փաստաթղթերը, որից հետո ճանապարհորդներին մաղթում են բարի ճանապարհ։
Գյուղում թթի ծառերը ծփում են՝ քաղցր հատապտուղը օղի ու դոշաբ կդառնա։ Օղին պատրաստվում է առանց շաքարի, դա բացառված է, ասում է Անդրանիկը։ Այս տարի թութը շատ է, բողոքելը մեղք է, բայց դժգոհության այլ պատճառներ կան։ «Ինչպես չբողոքել. կյանքը դժվարացել է, ճանապարհ չկա, ոչ մի տեղ չես կարող գնալ։ Նրանք սկսեցին ճանապարհ կառուցել այդ լեռներում, բայց ամեն ինչ կանգ առավ։ Չգիտեմ ինչու, բարձրաստիճան պաշտոնյաներին հարցրեք, մեզ ոչինչ չեն ասում»,- նշում է գյուղի բնակիչներից մեկը։
Մինչ պատերազմը Որոտանից Գորիս հասնելը տեւում էր 20 րոպե։ Սակայն ճանապարհի որոշ հատվածներ այժմ վերահսկվում են ադրբեջանցիների կողմից, ինչի պատճառով գյուղացիները ստիպված են նախ բարձրանալ Խոտ գյուղ, այնտեղից էլ Գորիս, իսկ ճանապարհը տեւում է ավելի քան մեկուկես ժամ։ Կառուցվող ճանապարհն անցնում է աղբյուրներով, որոնք հանգեցնում են սողանքների։ Փլուզումը տեղի է ունեցել նաև ճանապարհի վերանորոգման ժամանակ. շինարարությունն այս պահին դադարեցվել է։
Օքսանայի ամառային օրերն անցնում են գյուղում։ Տանը մայրիկին է օգնում տնային գործերում, այգիներում՝ մեծերին։ Օքսանան ասում է, որ պատերազմից հետո գյուղացիները հիմնականում կորցրել են իրենց տրանսպորտը, ինչն անդրադառնում է նաև նրանց ընտանիքի վրա։ Շատ երեխաներ չեն կարողանում Գորիս հասնել դասերի՝ ճանապարհ չկա։ Շաբաթը երկու-երեք անգամ այստեղ զինվորական մեքենա է հայտնվում ու գյուղացիներին մի քանի ժամով տանում Գորիս։
Օքսանան ցույց է տալիս ադրբեջանական և հայկական դիրքերը. նա գիտի, թե որտեղ են գտնվում։ Եվ ամեն առավոտ, արթնանալով, տեսնում է, թե ինչպես են Հայաստանի և Ադրբեջանի դրոշները քամուց ծածանվում միմյանց դեմ։ «Այնտեղ պոստեր կան, թուրքեր էլ կան։ Մենք իրենցից չենք վախենում, թող իրենք մեզնից վախենան»,- ասում է նա։
Ուսումնական տարվա ընթացքում Գորիսից ամեն օր գյուղ է գալիս 16 ուսուցիչ՝ հերթապահ ավտոբուսով։ Գյուղի դպրոցում սովորում է 46 աշակերտ։ Գյուղում բուժկետ կա, սակայն անհրաժեշտության դեպքում որոտանցիները ստիպված են լինում Գորիս մեկնել սեփական միջոցներով։ Ամբողջությամբ չի լուծվել նաև խմելու և ոռոգման ջրի խնդիրը՝ գյուղացիները այգիները ոռոգում են խմելու ջրով, բայց նման շոգ եղանակին դա բավարար չէ։
Գյուղում գրանցված է 84 տնտեսություն, որից ներկայումս գործում է 68-69-ը։ Պատերազմի հետևանքով արոտավայրերի տարածքը զգալիորեն կրճատվել է, անասնապահությամբ զբաղվելը դժվարացել է։ Անասունների մի մասը հատել է սահմանը՝ անդառնալիորեն։ Գյուղացիները պատրաստ են զբաղվել ջերմոցային տնտեսությամբ. «Եթե միայն կարողանան օգնել ինչ-որ բանով՝ ջերմոցներ, կամ ինչ-որ բան… Այստեղի պտուղները զարմանալի են: Մեզ աշխատանք է պետք, չրեր արտադրենք»,- ասում է գյուղապետարանի աշխատակից Ժիրայր Գալստյանը։
Չափազանց սահմանափակ հաղորդակցությունների հետևանքով առաջացած բազմաթիվ խնդիրների ֆոնին արդիական է դարձել նաև վառարանի համար վառելափայտի խնդիրը։ Խնդիրը մասամբ լուծվեց Կարմիր Խաչի միջազգային կոմիտեի աջակցության շնորհիվ՝ գյուղացիներին հատկացված միջոցներն ուղղվեցին վառելափայտ գնելու և անասունների համար կեր գնելու համար։ ԿԽՄԿ-ն պարբերաբար սոցիալական և տնտեսական աջակցություն է ցուցաբերում սահմանամերձ գյուղերի բնակիչներին։
Մինչդեռ այս և այլ խնդիրները արտագաղթի չեն հանգեցրել, ասում են տեղացիները՝ շեշտելով, որ կապված են իրենց հողին։ Անգամ գյուղի մոտ ծածանվող ադրբեջանական դրոշը չի խանգարում Որոտանի զարգացման ծրագրերին։ Ասում են՝ եթե ճանապարհ ու ջուր լինի, ուրեմն Որոտանի մասին կխոսեն՝ որպես հաջողված բիզնես նախագծի։
