Հայաստանի պետական պարտքը 2024 թվականի դեկտեմբերի համեմատ աճել է 4,4%-ով և կազմել 5 տրիլիոն 318 միլիարդ դրամ (ավելի քան 13,5 միլիարդ դոլար), հայտարարել է ՀՀ ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյանը։
2024 թվականի վերջին պետական պարտքի և ՀՆԱ-ի հարաբերակցությունը նվազել է 0,1%-ով (ընդհանուր առմամբ՝ Հայաստանի պետական պարտքը կազմում է ՀՆԱ-ի շուրջ 48%-ը՝ խմբ․): Հովհաննիսյանը հավելել է, որ վերջին տարիներին ներքին պարտքի մասնաբաժինն ընդհանուր ծավալում աճել է թե՛ փոխառության արժույթի, թե՛ ռեզիդենտության առումով՝ կազմելով 50%։
«Վերջերս, երբ մենք մեր նման երկրների ներկայացուցիչների հետ խոսեցինք պարտքի և մեր ներքին շուկայի չափի մասին, գործընկերները խնդրեցին մեզ կիսվել մեր փորձով և ցույց տալ, թե ինչպե՞ս ենք կարողացել այն այդքան զգալիորեն ավելացնել։ Մեզ նման երկրներում ներքին պարտքը սովորաբար կազմում է 20-30%, իսկ մերը նախկինում նույն մակարդակի վրա էր»,- ասել է նա։
Նախարարը բացատրել է, որ ներքին պարտքի ծավալի աճը «մեղմացնում է արժութային ռիսկերը»։ Բացի այդ, մարտի սկզբին Հայաստանը թողարկել էր 750 միլիոն դոլարի եվրապարտատոմսեր՝ 7,1% տոկոսադրույքով։ Հովհաննիսյանի խոսքով՝ պահանջարկը գրեթե երեք անգամ գերազանցել է թողարկված եվրապարտատոմսերի ծավալը։ Չնայած դրան՝ իշխանությունները չեն պլանավորում նոր պարտատոմսեր թողարկել 2026 թվականին։
2021 թվականին թողարկված եվրապարտատոմսերի համեմատ՝ շուկայում որոշակի փոփոխությունների պատճառով եվրոբենդն զգալիորեն աճել է և կազմել 2,86%։ Սա, ըստ նախարարի, վկայում է Հայաստանի միջազգային հեղինակության և միջազգային ներդրումային ընկերությունների հետաքրքրության մասին։ Հիմնական ներդրողները Մեծ Բրիտանիայի (45%), ԱՄՆ-ի (34%) և Եվրոպայի (14%) ընկերություններն էին։
Նա նաև մեկնաբանել է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարության կողմից իրականացված փոխառությունների բարձր մակարդակը և կոչ արել այս ցուցանիշը դիտարկել ՀՆԱ-ի նկատմամբ։ Հովհաննիսյանի խոսքով՝ Հայաստանն ավելի արագ է հարստանում, քան ավելացնում է իր պարտքը։ Նախարարն ասել է, որ պարտքի և ՀՆԱ-ի մինչև 60% հարաբերակցությունը համարվում է անվտանգ, և եթե այս հաշվարկների շրջանակներում կա տարբեր ոլորտներում ներդրումներ կատարելու համար վարկ վերցնելու տեղ, ապա արժե շարունակել վարկ վերցնելը։
«Եթե մեր պարտքը 30% է, և մենք ասում ենք՝ եկեք մի փոքր ավելացնենք պարտքը, այսօր ներդրում կատարենք, որպեսզի հինգ տարի հետո առանց պարտքի կատարվող ծախսերը կարողանանք կատարել հիմա, որպեսզի մեր ժողովուրդն այսօր սկսի ավելի լավ ապրել, բարեկեցության և տնտեսական ակտիվության մակարդակը բարելավվի, իսկ եկամուտները՝ ավելանան, ապա մենք պարտքը կմարենք ավելի ուշ։ Եթե հնարավորություն լինի վարկ վերցնել, մի փոքր ավելի արագ տեմպերով ներդրումներ կատարելու համար, կարծում եմ՝ դա պետք է արվի։ Խնդիր կառաջանա, եթե մենք գումար վերցնենք ինչ-որ բան կառուցելու համար, բայց, ի վերջո, չկառուցենք այն»,- բացատրել է նախարարը։
Նա հավելել է, որ Հայաստանի 2025 թվականի բյուջեի եկամուտները 2018 թվականի համեմատ կրկնապատկվել են և տարեկան միջինում աճում են 200 միլիարդ դրամով, մինչդեռ պարտքի սպասարկման ծախսերն աճում են 20-30 միլիարդ դրամով։
Հովհաննիսյանը չի բացառել, որ կա ծախսերի արդյունավետության բարձրացման խնդիր, որի նպատակով գործում են Ֆինանսների նախարարությունում Հանրային ներդրումների կառավարման և ծրագրերի գնահատման գործառույթները։ Միաժամանակ՝ նա բարձր է գնահատել բյուջեի կատարումը և նշել, որ առաջին եռամսյակը նախատեսված էր ավարտել դեֆիցիտով, բայց ավարտվել է ավելցուկով, այսինքն՝ նրանք ավելի շատ են հավաքագրել, քան ծախսել։
1997-ից 2023 թվականներին Հայաստանի միջին պետական պարտքը կազմել է ՀՆԱ-ի 39,22%-ը։ Ամենաբարձր պարտքի մակարդակը գրանցվել է 2020 թվականին՝ կազմելով ՀՆԱ-ի 63,47%-ը, մինչդեռ նվազագույնը՝ ՀՆԱ-ի 14,25%-ը, դիտվել է 2007 թվականին։
Ֆինանսների նախարարը 2024 թվականի դեկտեմբերին հայտարարել էր, որ Հայաստանի պետական պարտքը տարեվերջին կկազմի ՀՆԱ-ի մոտավորապես 49,8%-ը։ Նա պարտքի աճը կապել էր համաշխարհային ֆինանսական կայունության փոփոխությունների հետ և նշել, որ բնակչության ծերացման, գլոբալ տաքացման և հակամարտությունների աճի ֆոնին աշխարհի գրեթե բոլոր երկրները բախվում են ծախսերի աճի խնդրին։
Համաձայն Հայաստանի պետական բյուջեի նախագծի՝ 2025 թվականին ծախսերը կկազմեն 3,4 տրիլիոն դրամ, եկամուտները՝ 2,8 տրիլիոն դրամ, իսկ պետական բյուջեի դեֆիցիտը կմնա ՀՆԱ-ի 5,5%-ի մակարդակին և կկազմի 604 միլիոն դրամ։ Ապրիլի 15-ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել էր, որ յոթ տարվա ընթացքում ավելի քան 4 միլիարդ դոլար է վերադարձվել բյուջե՝ «թալանված միջոցների» վերադարձի շնորհիվ։
