Արցախի նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանը Բաքվի բանտից կիսվել է անձնական պատմությամբ, որը, նրա խոսքով, դարձել է իր կյանքի առանցքային դասերից մեկը և «հսկայական դեր» խաղացել իր՝ որպես անձի ձևավորման գործում:
Վարդանյանի տեսաուղերձը փոխանցվել է նրա ընտանիքի միջոցով՝ հեռախոսազանգի ժամանակ։ Վարդանյանը պատմել է, թե ինչպես է գրեթե 39 տարի առաջ զորակոչվել խորհրդային բանակ։ Ավարտելով Մոսկվայի պետական համալսարանի առաջին կուրսը՝ Մոսկվայի զորակոչային կետից հետո ևս մի քանի հարյուր մարդու հետ ուղարկվել է Բաքվի արվարձանում՝ Բալաջարիում գտնվող տեղաբաշխիչ կետ:
Վարդանյանի խոսքով՝ այնտեղ իրեն է մոտեցել ենթասպա և առաջարկել 300 ռուբլու դիմաց այնպես անել, որ ինքը գնա Հայաստան ծառայելու։ Վարդանյանն այդքան գումար չի ունեցել։ 3 օր անց ենթասպան գումարը նվազեցրել է մինչև 50 ռուբլի, սակայն Վարդանյանը պատասխանել է, որ ընդամենը 27 ռուբլի ունի, ինչին ենթասպան չի համաձայնել։
«Այս պատմությունը, պարզապես որպես զվարճալի դրվագ, պատմեցի նաև տղաներին, որոնց հետ ծանոթացել էի Մոսկվայից Բաքու մեր երկար ճանապարհորդության ընթացքում։ Դրանից մի 15 րոպե անց վեց-յոթ տղաներ, խորհրդակցելով իրար հետ, մոտեցան ինձ և տվեցին 23 ռուբլի՝ ասելով, որ կուզենային, որ գոնե ես ծառայեմ տանը: Նրանք ժպտացին ու վստահեցրին, որ դրա համար միայն ուրախ կլինեն»,- գրել է Վարդանյանը։
Ըստ նրա՝ գիտեր, որ նրանք «տալիս են իրենց վերջին փողերը՝ ծխախոտի համար պահած գումարները, քանի որ հարուստ ընտանիքներից չէին, և երեք-հինգ ռուբլին նրանց համար բավականին մեծ գումար էր»:
«Այդպիսով՝ շնորհիվ գրեթե անծանոթ (միայն մեկին էի հպանցիկ ճանաչում ՄՊՀ-ից), այլազգի տղաների, որոնցից ոչ մեկն ինձ ոչնչով պարտական չէր, ես տեղափոխվեցի Հայաստան և երկու տարի ծառայեցի Լենինականում {Գյումրիում}»,- ասված է ուղերձում։
Վարդանյանն ընդգծել է, որ հետագայում շատ է մտածել այս դրվագի մասին և ինքն իրեն երեք հարց տվել։
«Պատրա՞ստ եմ տալ վերջին փողերս կամ վերջին կտոր հացս՝ ուրիշին օգնելու համար: Ոչ թե մեկ միլիոնը միլիարդից, այլ, իրոք, վերջին փողը։ Երկրորդ՝ արդյոք կկարողանա՞մ ուրախանալ, որ ինչ-որ մեկն իմ շնորհիվ կգնա տուն ծառայելու, իսկ ես կմնամ անծանոթ վայրում և կարոտով կհիշեմ հայրենիքը, հարազատ վայրերն ու մտերիմներին, որոնց երկու տարի չեմ տեսնելու։ Եվ երրորդ՝ պատրա՞ստ եմ չակնկալել երախտագիտություն (մենք նույնիսկ հասցեներ չփոխանակեցինք) և չունենալ այն զգացողությունը, թե ինչ-որ մեկն ինձ պարտք է, քանի որ նրա համար ինչ-որ բան եմ արել։ Այս պատմությունն էլ դարձել է ինձ համար հենման կետ՝ նպաստելով իմ՝ որպես անհատի ձևավորմանն այնպիսին, ինչպիսին հիմա եմ»,- ասել է Վարդանյանը։
Նա շնորհակալություն է հայտնել այս պատմության մասնակիցներին ՝ նշելով, որ չգիտի՝ ո՞ղջ են նրանք, թե՞ ոչ և ինչպե՞ս է նրանց ճակատագիրը դասավորվել:
«Բայց եթե լսեն իմ պատմությունը, պիտի իմանան, որ ես միշտ հիշում եմ այդ 23 ռուբլին և նրանց անշահախնդիր քայլը: Ես դա երբեք չեմ մոռանա։ Երկրորդը՝ ուզում եմ, որ իմանան, որ իրենց շնորհիվ հասկացա, որ բարիք գործելը ներդրում չէ. պետք է պարզապես քեզ արված բարությունը որպես էստաֆետի փայտիկ փոխանցել, ու դրանից երջանիկ լինել։ Եվ ես երջանիկ եմ, որ կնոջս հետ մենք գրեթե ամբողջ մեր կարողությունը տրամադրել ենք բարեգործությանը, ու մեր երեխաները դա հասկացել և ընդունել են»,- ասված է ուղերձում։
Արցախի նախկին պետնախարարը պարզաբանել է, որ խնդրել է այդ գրառումը հրապարակել կիրակի օրը, որովհետև կիրակին քրիստոնյաների համար հատուկ օր է՝ ինչպես հրեաների համար շաբաթը, իսկ մահմեդականների համար՝ ուրբաթը։
«Կուզենայի, որ շաբաթվա մեջ մեկ օր ժամանակ հատկացնեք՝ առօրյայից, արտաքին աղմուկից, կենցաղային խնդիրներից մի փոքր կտրվելու և մտածելու հոգևորի, հավերժականի մասին, ինքներդ ձեզ և Աստծո հետ լինելու համար»,- ասել է Վարդանյանը։
Նա վստահություն է հայտնել, որ «բարին հավերժ է և անմահ, և այն բազմապատկվում է, երբ դու այն անանուն ես անում և դիմացը ոչ մի ակնկալիք չես ունենում։ Ըստ նրա՝ «ուրիշներին տալով այն ամենը, ինչ ունես, գիտես, կարող ես չկուտակել, չդառնալ ոսկե հորթի, քո կրքերի և ցանկությունների ստրուկը` սա է կյանքի իմաստը, հարց, որն այդքան հաճախ տանջում է մեզանից շատերին, քանի որ այդպես ավելացնում ենք բարությունը և լույսն աշխարհում՝ բոլորի համար»։
«Մենք գալիս ենք աշխարհ մերկ և հեռանում ենք մերկ՝ ոչինչ չտանելով մեզ հետ։ Նույնիսկ փարավոններին չի հաջողվել խուսափել դրանից։ Ներե՛ք, ինչպես ուզում ենք, որ մեզ ներեն, երբ ինչ-որ բան սխալ ենք անում: Ուրիշների համար պատիժ մի՛ պահանջեք, իսկ ձեզ համար ներում խնդրեք։ Վարվեք ուրիշների հետ այնպես, ինչպես դուք կցանկանայիք, որ վարվեն ձեզ հետ. սա ոսկե կանոն է։ Արարե՛ք բարիք և երջանիկ եղեք։ Խաղաղություն մեզ բոլորիս։ Սիրում եմ ձեզ բոլորիդ»,- ասված է ուղերձում։
Փետրվարի 19-ին Արցախի նախկին պետնախարարը հացադուլ էր հայտարարել և դիմել աշխարհի առաջնորդներին, միջազգային կազմակերպություններին և իրավապաշտպաններին՝ հորդորելով ուշադրություն դարձնել Բաքվում տեղի ունեցող անօրինական գործընթացներին։ Փետրվարի 26-ին Վարդանյանի փաստաբան Ջարեդ Գենսերը հայտնել էր նրա առողջական վիճակի կտրուկ վատթարացման մասին։
Մարտի 5-ին կայացած ԱԺ-կառավարություն հարցուպատասխանի ժամանակ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել էր, որ խաղաղության պայմանագրի ուղղությամբ գործադրվող ջանքերը մեկն են այն գործողություններից, որը նպաստ կբերի գերիների և մյուս հարցերի լուծմանը։ Մարտի 6-ին Գենսերը թվարկել էր այն գործողությունները, որոնք կարող էին անել ՀՀ իշխանությունները՝ գերիներին ազատելու համար։
Մարտի 7-ին Վարդանյանն իր ընտանիքի միջոցով փոխանցել էր ձայնային հաղորդագրություն, որում կոչ էր անում խաղաղություն՝ հիմնված մարդկային հիմնարար արժեքների և արժանապատվության վրա։ Մարտի 13-ին Վարդանյանը դադարեցրել է հացադուլը։
