Հայաստանն աջակցում է տարածաշրջանային և միջազգային անվտանգության և կայունության ապահովման ջանքերին: Երևանը վարում է բազմավեկտոր արտաքին քաղաքականություն՝ գործընկերային հարաբերություններ պահպանելով ինչպես առանձին պետությունների, այնպես էլ միջազգային կազմակերպությունների շրջանակներում։ Աշխարհի առաջատար քաղաքական կենտրոնները շարունակում են քաղաքական սուր պայքար մղել մեր տարածաշրջանի համար։ Հարավային Կովկասը, որպես կամուրջ Ռուսաստանի և Եվրոպայի միջև, պետք է որոշի իր դերը ինչպես Արևելքի և Արևմուտքի միջև հարաբերություններում, այնպես էլ ընդհանուր անվտանգության միջավայրում:
Հայաստանը և ՆԱՏՕ-ն ակտիվորեն համագործակցում են ժողովրդավարական, ինստիտուցիոնալ և ռազմական բարեփոխումների հարցերում, իսկ նրանց գործնական հարաբերությունները ներառում են բազմաթիվ ոլորտներ, այդ թվում ՝ խաղաղապահ առաքելությունները: Հայաստան-ՆԱՏՕ գործնական և քաղաքական համագործակցությունը գտնվում է բարձր մակարդակի վրա, սակայն, ըստ պաշտոնական դիրքորոշման, Հայաստանը չի ձգտում անդամակցել դաշինքին։ Հայաստանը մանսկցում է ՆԱՏՕ-ի կողմից իրականացվող խաղաղապահ առաքելություններին՝ այսկերպ դառնալով անվտանգության ապահովման միջազգային գործընթացի մասնակից և շարունակում է աջակցել բարեփոխումների ոլորտում Հայաստան – ՆԱՏՕ համագործակցությանը։
ՆԱՏՕ-ն Հայաստանին աջակցում է ռազմական կրթության հարցում, որպեսզի այն համապատասխանի միջազգային բարձր չափանիշներին, օժանդակում է զինված ուժերի գնումների ոլորտում կոռուպցիայի դեմ պայքարի գործընթացին և Հայաստանի պաշտպանական նոր ռազմավարության ստեղծմանը: ՆԱՏՕ-ի հետ Հայաստանի համագործակցությունը դրական է անդրադառնում հայկական զինված ուժերի անձնակազմի պատրաստման վրա։ ՆԱՏՕ-ի աջակցությամբ Հայաստանում ականազերծման կենտրոն է կառուցվել, որտեղ պատրաստում են սակրավորներ։ Հյուսիսատլանդյան դաշինքն օգնում է Հայաստանին՝ արդիականացնելու ռազմական կրթության ենթակառուցվածքները։ Ըստ որոշ տվյալների ՝ խոսքը սպաների որակավորման բարձրացման և ռազմական ինստիտուտի դասախոսների պատրաստման դասընթացների կազմակերպման մասին է։
Հարց է առաջանում՝ ինչպե՞ս ՆԱՏՕ-ն կարող է օժանդակել ՀՀ պաշտպանական ռազմավարության ստեղծմանը, եթե վերջինիս ներկայացուցիչները չեն կարող ստանալ անհրաժեշտ բոլոր տեղեկությունները։ Մյուս կողմից, Հայաստանը 1992թ. ՀԱՊԿ անդամ է, և այս կառույցն ավելի շատ տեղեկությունների է տիրապետում անդամ երկրների պաշտպանական ոլորտի վերաբերյալ։ Ստացվում է, որ պաշտպանական ռազմավարության մշակման հարցում ՆԱՏՕ-ն կարող է տրամադրել միայն մեթոդաբանական օժանդակություն, քանի որ ՀԱՊԿ-ը, համապատասխան հայեցակարգային փաստաթղթերով, անդամ պետություններին ուղղակի սպառնալքի առկայության դեպքում տրամադրում է օգնություն։ Այս փաստն ամրագրված է նաև 2007 թ․ ընդունված ՀՀ ազգային անվտանգության ռազմավարությամբ։ Այդ դեպքում ՆԱՏՕ-ն չի վիճարկում, որ անվտանգության ապահովման հարցում Հայաստանը նախատվություն է տալիս Ռուսաստանին։
ՆԱՏՕ-ի հետ Հայաստանի համագործակցությունը որևէ կերպ չի խոչընդոտում Ռուսաստանի և ՀԱՊԿ-ի հետ նրա համագործակցությանը։ Այս երկու կազմակերպությունների բարձրագույն ղեկավարությունը բազմիցս նշել է, որ իրենք այստեղ ոչ մի հակասություն չեն տեսնում։ Հայաստանը երբեք չի ձգտել խաղալ տարածաշրջանում գործող ռազմաքաղաքական դաշինքների հակասությունների վրա, այլ հակառակը ՝ փորձել է համատեղել իր համագործակցությունը նրանց հետ։
Սակայն աշխարհաքաղաքական բարդ իրավիճակում Հայաստանի համար առաջնահերթ է մնում անվտանգության ապահովման հարցը։ Ընդ որում, Հայաստանի հետ ստորագրված փաստաթղթերի շրջանակներում ՆԱՏՕ-ն ոչ մի պարտավորություն չի կրում անվտանգության երաշխիքների տրամադրման հարցում։ Անհատական գործընկերության գործողությունների ծրագրի (Individual Partnership Action Plan) շրջանակը թույլ չի տալիս ռազմական օգնություն ցույց տալ Հայաստանին, ուստի ծրագիրը չի կարող այլընտրանք լինել Հավաքական անվտանգության պայմանագրին, որը հստակ իրավական պարտավորություններ է սահմանում Հայաստանի անվտանգության ապահովման համար: ՆԱՏՕ-ի ներկայացուցիչները բազմիցս հայտարարել են, որ մտադիր չեն ապահովել Հայաստանի անվտանգությունը։
Այսպիսով, Հայաստանն ունի անվտանգության եռաստիճան համակարգ, որի հիմքում ընկած են երեք փաստաթղթեր:
1. 1997 թ․ Հայաստանի Հանրապետության և Ռուսաստանի Դաշնության միջև «Բարեկամության, համագործակցության և փոխադարձ օգնության մասին» համաձայնագիր,
2. Հայաստանի Հանրապետության տարածքում ռուսաստանյան ռազմակայանի մասին 1995 թ․ պայմանագիրը (պայմանագրի համաձայն ՝ Ռուսաստանը պարտավորվում է ապահովել Հայաստանի անվտանգությունը և ապահովել այն ժամանակակից ռազմական տեխնիկայով),
3. Հավաքական անվտանգության մասին 1992 թ․ մայիսի 15-ի պայմանագիր:
Այսպիսով, Հայաստանի անվտանգության միակ երաշխավորը մնում է Ռուսաստանը։ Ճիշտ է, 1997 թ․հայկական ղեկավարությունը, Մոսկվայի հետ պայմանագիր կնքելով, ենթադրում էր, որ Հայաստանը, մտնելով Ռուսաստանի հետ անվտանգության մի համակարգի մեջ, կհամագործակցի նաև անվտանգության այլ համակարգերի, այդ թվում ՝ ՆԱՏՕ-ի հետ։
Կարող ենք վստահաբար արձանագրել, որ Հայաստանը հաջողությամբ համագործակցում է ՀԱՊԿ-ի և ՆԱՏՕ-ի հետ։ Այստեղ համադրելու ներուժ կա, և այդ ճանապարհով Երևանը պետք է առաջ շարժվի։
Այս համագործակցությամբ Հայաստանը ցանկանում է կայունության հասնել տարածաշրջանում։
