Երևանում ակցիա է տեղի ունեցել, որում կոչ է արվել Շվեյցարիայի խորհրդարանի վերին պալատին հավանություն տալ արցախցիներին Լեռնային Ղարաբաղ վերադարձնելու հարցի շուրջ քննարկումներ սկսելու մասին բանաձևին: Ակցիայի ուղիղ հեռարձակումն իրականացվել է Armenia Today–ի YouTube-յան ալիքով:
Արցախի նախկին պետնախարար Արտակ Բեգլարյանն Armenia Today-ին հայտնել է, որ եթե հայերը մնային Ադրբեջանի կողմից օկուպացված Արցախում, ցեղասպանություն տեղի կունենար։ Այսպես է նա մեկնաբանել արցախցիների համեմատությունը Սիրիայի ալավիների հետ, որոնք այժմ կառավարական ուժերի կողմից զանգվածային հաշվեհարդարների են ենթարկվում։
«Արցախն իրենց պետք էր առանց հայերի, առանց բնիկ բնակչության։ Եվ դա իրենք արել են բլոկադայով, հայատյացության քարոզչությամբ, հոգեբանական տեռորով, ագրեսիաներով, քաղաքացիական անձանց ու օբյեկտների թիրախավորմամբ, տոտալ անորոշության ձևավորմամբ և այլն։ Իսկ եթե մենք՝ արցախցիներս, մնայինք այնտեղ, ռիսկը շատ մեծ էր, որ կարող էր նաև մասսայական արյունահեղություն ու բառի բուն իմաստով ցեղասպանություն տեղի ունենար, քանի որ այդ դեպքում ադրբեջանցիները կրկին կազատվեին հայերից՝ արդեն զանգվածային ոչնչացման մեթոդներ կիրառելով»,- ասել է Բեգլարյանը։
Նա ընդգծել է, որ Սիրայում կիրառվում է նույն թուրքական ձեռագիրը, որը կիրառվել է տարբեր տեղերում։
«Սիրիայում անպաշտպան էթնիկ և քրիստոնեական փոքրամասնությունը պայքարում է իր իրավունքների, իր հայրենիքում մնալու համար, բայց իրենց պայքարը հատկապես թուրքական ծավալապաշտապան նկրտումների դեմ է։ Թուրքիայի հովանու ներքո գործող հանցագործ ստորաբաժանումները ցեղասպանական մեթոդաբանություն կիրառեցին և ֆիզիկական ոչնչացման գործիքակազմով մի կողմից ազատվեցին հազարավոր քաղաքացիական, զինվորական անձանցից, մյուս կողմից՝ այնպիսի ահաբեկչություն սերմանեցին, որ կարող է մասսայական, միգուցե նաև ամբողջական տեղահանում հրահրել այդ բնակչության շրջանում»,- շեշտել է Բեգլարյանը։
Արցախի խորհրդարանի խոսնակի պաշտոնակատար Գագիկ Բաղունցը նշել է, որ եթե մարտի 18-ին Շվեյցարիայի խորհրդարանի Վերին պալատը դրական որոշում կայացնի, երկրի կառավարությունը պարտավոր կլինի լսումներ կազմակերպել, որոնք լայն արձագանք կառաջացնեն, և Արցախի հարցը կվերադարձնեն լայն քննարկումների դաշտ: Լսումները պետք է տեղի ունենան հարցի բարձրացումից հետո՝ վեց ամսվա ընթացքում, որոնցից երեքն արդեն անցել են, ուստի ակնկալվում է, որ դրանք կսկսվեն ամռանը: Բաղունցը նաև մեկնաբանել է հայերի՝ Արցախ վերադառնալու հավանականությունը և նշել, որ վաղ թե ուշ կստեղծվեն աշխարհաքաղաքական այնպիսի հանգամանքներ, որոնց դեպքում դա հնարավոր կլինի:
«Տարբեր հարցեր տարբեր ժամանակահատվածում ստանում են տարբեր գնահատականներ, լուծումներ։ Եթե ընդունենք, որ ինչ-որ չափով այսօր անհնար է կոնկրետ խոսել վերադարձի մասին՝ հաշվի առնելով տարածաշրջանում իրավիճակը, ադրբեջանական կողմի դիրքորոշումը, որին սատար է կանգնում հզոր Թուրքիան, այնուամենայնիվ, մենք հասկանում ենք, որ մեր համախմբված ջանքերի շնորհիվ կպահպանենք հույսը, հնարավորությունը և մի քիչ ավելի բարենպաստ պայմաններում կիրականացնենք այն։ Խոսքը և՛ տարածաշրջանային իրավիճակի մասին է, և՛ գերտերությունների դիրքորոշման մասին է, կարծում եմ՝ շուտ կամ ուշ կստեղծվի մի իրավիճակ, որ պահանջված կլինի արդարության մեխանիզմների գործադրումը, որպեսզի միջազգային նորմերը պահպանվեն, իրականացվեն միջազգային պահանջները։ Մենք պետք է պատրաստ լինենք նման զարգացումներին և, հուսով եմ, կկարողանանք օգտագործել համապատասխան բարենպաստ պայմանները, որպեսզի իրականացվի մեր երազանքը՝ հավաքական վերադարձը մեր պատմական հայրենիք»,- մանրամասնել է Բաղունցը։
Նա շեշտել է, որ տարբեր ուժեր ինչպես դրսում, այնպես էլ Հայաստանում, փորձում են իրավիճակը ներկայացնել այնպես, կարծես Արցախի հարցը փակված է և այլևս գոյություն չունի:
«Մենք դրան մեր վճռական անհամաձայնությունն ենք հայտնում»,- ընդգծել է նա և հավելել, որ Արցախի խորհրդարանը պայքարել է և շարունակելու է պայքարել իր ժողովրդի հավաքական վերադարձի իրավունքի համար։
Արցախի Մարդու իրավունքների պաշտպան Գեղամ Ստեփանյանն, իր հերթին, նշել է, որ Շվեյցարիայի Ստորին պալատի կողմից 2024 թվականի դեկտեմբերին ընդունված բանաձևը «հույսի և լույսի շող» է հայերի համար։ Նա կոչ է արել Վերին պալատին ևս հավատարիմ մնալ մարդու իրավունքների և մարդասիրության գաղափարներին և գրավել պատմության ճիշտ կողմը:
Արցախի խորհրդարանի պատգամավոր Մետաքսե Հակոբյանը հայտարարել է, որ Հայաստանում իշխանափոխության դեպքում գերիներին ազատ արձակելու հարցը շատ արագ դուրս կգա միջազգային հարթակների օրակարգ։ Նա նշել է, որ շատ բան կախված է պետական կառույցներից և կան ուղիներ, որոնցով կարելի է աշխատել, որպեսզի թույլ չտան Արցախի հարցի փակումը:
Հակոբյանը մեկնաբանել է գերիներին անհապաղ ազատ արձակելու մասին Եվրախորհրդարանի բանաձևը և հիշեցրել, որ այն անօգուտ է, եթե չի ուղեկցվում Բաքվի դեմ պատժամիջոցներով և ճնշման այլ միջոցներով:
2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանը հարձակվել էր Արցախի վրա։ Ռազմական գործողությունների ավարտից հետո Արցախի ողջ բնակչությունը բռնատեղահանվել էր։ Արցախից բռնի տեղահանված 100 632 քաղաքացի էր հասել ՀՀ։
Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիայի հետևանքով, ՀՀ ՔԿ-ի վերջին տվյալներով, զոհվել էր ավելի քան 200, վիրավորվել՝ ավելի քան 300 մարդ, գերեվարվել՝ 16-ը, խոշտանգվել՝ 14-ը, անհետ կորել՝ 42-ը։ Սեպտեմբերի 25-ին Ստեփանակերտի մոտ գտնվող բենզինի պահեստի պայթյունի հետևանքով կա 218 զոհ, 21 անհետ կորած, 3 չնույնականացված դի և 120 վիրավոր։
2024 թվականի դեկտեմբերին Շվեյցարիայի Ազգային խորհուրդը հավանություն էր տվել բանաձևին, որով երկրի կառավարությանը կոչ էր արվում կազմակերպել խաղաղության միջազգային համաժողով՝ ապահովելու Արցախի ժողովրդի՝ Լեռնային Ղարաբաղ վերադառնալու իրավունքները։ Բանաձևն ավելի վաղ՝ հոկտեմբերին, ընդունվել էր Շվեյցարիայի Ազգային խորհրդի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի կողմից։
