Արցախի նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանը Բաքվի բանտից իրական և երկարաժամկետ խաղաղության կոչ է արել։
Հեռախոսազրույցի ընթացքում Վարդանյանն իր ընտանիքի միջոցով փոխանցել է ձայնային հաղորդագրություն, որում կոչ է անում խաղաղություն՝ հիմնված մարդկային հիմնարար արժեքների և արժանապատվության վրա։
Իր խոսքում Վարդանյանը թվարկել է այն պայմանները, որոնց դեպքում Հայաստանն ու Ադրբեջանը կարող են հասնել երկարաժամկետ խաղաղության, ներողություն խնդրել բոլորից, ում, հնարավոր է, վիրավորել է և շնորհակալություն հայտնել ադրբեջանցիներին, որոնց հետ հնարավորություն է ունեցել շփվել գերության մեջ «մարդկային հիմնական արժեքներին հավատարմության համար»։
Վարդանյանն իր ուղերձում ընդգծել է, որ ոչ միայն իրեն ու ևս 15 անձի են դատում, այլ ամբողջ հայությանը։
«Եթե դուք դա չեք հասկանում, ապա սա մեծ խնդիր է, քանի որ սա ամբողջ պատմության, հակամարտության ավարտը չէ, այլ միայն հաջորդ փուլը՝ ի մեծ ափսոսանք կողմերի»,- ընդգծել է նախկին պետնախարարը։
Նա կրկնել է իր խնդրանքը՝ միացնել իր գործը մյուս ամբաստանյալների գործին և ապահովել միջազգային դիտորդների և լրագրողների ներկայությունը դատարաններում։
«Իմ պահանջները նույնն են. եթե դատում ես, դատի՛ր պրոֆեսիոնալ, հրապարակավ, բաց, Ադրբեջանի օրենքներով և բոլոր ընթացակարգերով, բոլորի հետ միասին։ Միջազգային լրագրողների, դիտորդների ներկայությամբ, եթե դուք այնքան վստահ եք, որ ճիշտ եք։ Ինչո՞ւ ինձ առանձնացրեցիք, երբ իմ բոլոր մեղադրանքները հիմնված են ձեր համոզմունքի վրա, որ հանցավոր խմբի անդամ եմ, որին միացել եմ 1987 թվականին։ Մի՛ խախտեք ձեր սեփական օրենքներն ու ընթացակարգերը: Մի՛ կեղծեք փաստաթղթերը, մի՛ շահարկեք փաստաթղթերն ու արձանագրությունները: Ի վերջո, դուք ունեք ամեն ինչ՝ իմ բոլոր գաջեթները, իմ բոլոր փաստաթղթերը, ամբողջովին բաց: Դատարանը մի՛ դարձրեք դատավարության իմիտացիա, շոու։ Եթե դատում ես, ճիշտ դատիր»,- ասվում է նրա ուղերձում։
Վարդանյանն ընդգծել է, որ եթե իրեն մեղադրեն այն ամենի մեջ, ինչ տեղի է ունեցել 1987 թվականից հետո, ինքը պատրաստ է դրա համար կրել ամենախիստ պատիժը, միայն թե դա օգնի խաղաղության ու հանգստության հաստատմանը։
Նա վստահ է, որ բացի դատական գործից, երկարաժամկետ խաղաղության հասնելու համար պետք է կատարել մեծ աշխատանք։
«Դա պատրանք է, որ դուք բոլորդ մենակ կմնաք և հանգիստ կզբաղվեք ձեր գործերով և պարզապես կվայելեք կյանքը՝ չմտածելով այս մասին, այս բոլոր խնդիրների մասին, որոնք դեռ առջևում են»,- ասված է նրա հայտարարության մեջ։
Վարդանյանը համոզված է, որ իսկապես կայուն երկարաժամկետ խաղաղություն հնարավոր է ոչ թե դրա մասին փաստաթուղթ ստորագրելով, այլ այն պետք է իրականացվի առանց երրորդ կողմերի վրա հենվելու։
«Պետք է հիշել, որ մեզ ոչ ոք ոչինչ պարտական չէ, որ միայն ուժեղ մարդկանցով, էլիտա ունեցող, արժանապատվություն և պատիվ ունեցող երկրի հետ կարող են իրական պայմանավորվածություններ ձեռք բերել»,- իր խոսքում ասել է նա։
Այս հարցում, ըստ Վարդանյանի, առանցքային դերն ու ահռելի պատասխանատվությունը վերնախավինն է։
«Սա վերնախավի համար մեծ պատասխանատվություն է, որը վերնախավ է ոչ թե այն պատճառով, որ ունի ավելի շատ փող, կապեր, իշխանություն կամ նույնիսկ խելք, այլ որովհետև հասկանում է, որ ում ավելի շատ են տալիս, ակնկալվում է ավելին անել: Եվ այս իրական վերնախավի համար անձնականը միշտ գալիս է հասարակության առաջ պարտքի հետևից, և ազգի ու երկրի ապագայի համար պատասխանատվությունը միշտ գերադասում է բոլոր անձնական շահերից ու ցանկություններից»,- ասում է Վարդանյանը։
Նախկին պետնախարարը ներողություն է խնդրել նաև Դավիթ Մանուկյանի կնոջից, ով նույնպես գտնվում է ադրբեջանական գերության մեջ։
«Առանձին ուզում եմ ասել մեկ մարդու մասին, ով, ցավոք, ինձ համար մեծ ցավ է այստեղ, ամենածանրը։ Դա Ալվարդն է (Դավիթ Մանուկյանի կինը, ում հետ Ռուբենը մեքենայով մեկնել է Արցախից-խմբ․): Եթե ես մեքենայում չլինեի ու քո ամուսնու հետ միասին չլինեինք, Ալվարդ, նա հիմա քեզ հետ կլիներ։ Կներեք, խնդրում եմ։ Ինձ համար սա ամենադժվար պատիժն է, որ իմ պատճառով այստեղ բոլորիս հետ մեկ ուրիշն է տուժում»,- ասված է նրա հայտարարության մեջ։
Վարդանյանը նաև ներողություն է խնդրել հայրենիքը կորցրած բոլոր արցախցի երեխաներից, որ չկարողացավ անել այն ամենը, ինչ կարող էր և պետք է աներ, որպեսզի դա տեղի չունենար։
«Ուրախ էի այս դժվարին պահին լինել ձեզ հետ, արցախցիների կողքին, մշտապես զգալ ձեր սերը, ջերմությունը, երախտագիտությունն ու վստահությունը։ Ես հպարտ եմ ձեզնով, իսկական պարզ մարդիկ, ովքեր ինձ հարազատ են և անկեղծորեն սիրում եմ բոլորիդ»,- ասված է նրա հայտարարության մեջ։
Նա իրեն երջանիկ մարդ է անվանել, ում Աստված տվել է հիանալի ընտանիք, ընկերներ և եզակի գործընկերների հետ հսկայական թվով նախագծեր իրականացնելու հնարավորություն։ Միաժամանակ՝ նա ընդգծել է, որ իր լավագույն օրերն անցկացրել է Արցախում։
«Շատ բաներ եմ տեսել, բայց իմ կյանքի ամենալավ օրերն այն օրերն էին, երբ, չնայած բոլոր դժվարություններին, շրջափակմանը, ապագայի անորոշությանը, դժվարին պայմաններին, միասին վերականգնեցինք Հակոբավանքը, մի կտոր հաց կիսեցինք և պարեցինք մեր պարերը… Ես ձեզ հետ եմ որպես Ռուբեն Վարդանյան՝ Կառլենի որդի, Ամո Վարդանյանի թոռն ու ժառանգը, նաև՝ արցախցի տատիկով»,- գրել է նա:
2024-ի դեկտեմբերին Բաքուն դատարան էր հանձնել Ադրբեջանում ապօրինի պահվող 15 անձանց, այդ թվում՝ Արցախի նախկին առաջնորդների քրեական գործը։ Նրանք մեղադրվում են 2548 դրվագով։ Հունվարի 17-ին Բաքվում սկսվել էին Արցախի առաջնորդների դատավարությունները:
Գործով անցնում են Արցախի նախկին նախագահներ Արկադի Ղուկասյանը, Արայիկ Հարությունյանը և Բակո Սահակյանը, Վարդանյանը, Արցախի ԱԺ նախագահ Դավիթ Իշխանյանը, ԱԳ նախկին նախարար Դավիթ Բաբայանը, պաշտպանության նախկին նախարար Լևոն Մնացականյանը, Արցախի պաշտպանության բանակի հրամանատարի նախկին առաջին տեղակալ Դավիթ Մանուկյանը, ինչպես նաև Գարիկ Մարտիրոսյանը, Մելիքսեթ Փաշայանը, Դավիթ Ալավերդյանը, Գուրգեն Ստեփանյանը, Լևոն Բալայանը, Մադաթ Բաբայանը, Վասիլի Բեգլարյանը և Էրիկ Ղազարյանը: Վարդանյանի գործն առանձին է քննվում։ Նրան սպառնում է ցմահ ազատազրկում Բաքվի բանտում։
Փետրվարի 19-ին նախկին պետնախարարը հացադուլ էր հայտարարել և դիմել աշխարհի առաջնորդներին, միջազգային կազմակերպություններին և իրավապաշտպաններին՝ հորդորելով ուշադրություն դարձնել Բաքվում տեղի ունեցող անօրինական գործընթացներին։
Փետրվարի 26-ին Վարդանյանի փաստաբան Ջարեդ Գենսերը հայտնել էր նրա առողջական վիճակի կտրուկ վատթարացման մասին։
Մարտի 5-ին կայացած ԱԺ-կառավարություն հարցուպատասխանի ժամանակ Փաշինյանը հայտարարել էր, որ խաղաղության պայմանագրի ուղղությամբ գործադրվող ջանքերը մեկն են այն գործողություններից, որը նպաստ կբերի գերիների և մյուս հարցերի լուծմանը։
