Չնայած Բաքվի բոլոր հայտարարություններին այն մասին, որ ղարաբաղյան խնդիր այլևս գոյություն չունի, Ադրբեջանը մեծապես կախված է այլ միջազգային խաղացողների դիրքորոշումից և չի կարող անել այն, ինչ իր համար բարենպաստ է։
Այս մասին Armenia Today-ին տված հարցազրույցում հայտարարել է ռուս քաղաքագետ, պատմական գիտությունների դոկտոր, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի համաշխարհային տնտեսության և միջազգային հարաբերությունների ազգային հետազոտական ինստիտուտի գլխավոր գիտաշխատող Ալեքսանդր Կռիլովը։
ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացի վերսկսում
«Եթե քննարկումը տեղափոխենք Լեռնային Ղարաբաղի հայերի շահերի և անվտանգության պաշտպանության անհրաժեշտության հարթություն, ապա այն ժամանակ կարող է դաշտ առաջանալ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ավելի մեծ ակտիվության համար», – նշել է Կրիլովը՝ հավելելով, որ ՄԽ անդամները և առաջին հերթին Ռուսաստանը կգտնեն անհրաժեշտ փաստարկները, որպեսզի ղարաբաղյան կարգավորման գործընթացը շարունակելու անհրաժեշտության մեջ համոզեն Ադրբեջանին:
«Իսկ եթե մենք իրավիճակը թողնում ենք անփոփոխ, այսինքն՝ բացակայում է հստակ նշված սահմանը, Հայաստանը չի ճանաչում Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, ապա այդ ժամանակ Բաքուն, բնականաբար, Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրավունքների հարցով բանակցություններին ոչ մի համաձայնություն չի տա։
Համապատասխանաբար, ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը խաղաղ գործընթացը վերսկսելու ոչ մի հնարավորություն չի ունենա», – նշել է Կրիլովը։
Մոսկվայի վերաբերմունքը տարածաշրջանում Թուրքիայի դիրքերի ամրապնդմանը
Քաղաքագետի կարծիքով, չնայած ռուս-թուրքական բավականին բարդ հարաբերություններին, Մոսկվան, այնուամենայնիվ, փորձում է Անկարայի հետ կառուցողական երկխոսություն հաստատել:
«Թուրքիան շատ կարևոր խաղացող է միջազգային ասպարեզում։ Ռուսաստանի համար նա շատ բարդ գործընկեր է։ Ռուս-թուրքական հարաբերություններում շատ խնդիրներ կան, բայց միևնույն ժամանակ ՌԴ իշխանությունները գնահատում են այն, որ Թուրքիան ինքնուրույն քաղաքական խաղացող է, այսինքն՝ նա այդ, ինչպես նաև Սևծովյան տարածաշրջանում արտատարածաշրջանային ուժերի շահերի արտահայտիչը չէ։ Ուստի, Անկարայի հետ հարաբերությունները կառուցման համար Մոսկվան հաշվի է առնում այն փաստը, որ այսօր հիմնական սպառնալիքները նրա համար բխում է նախ և առաջ արտատարածաշրջանային խաղացողների՝ ԱՄՆ – ից և, ընդհանուր առմամբ, կոլեկտիվ Արևմուտքից։ Եվ այստեղ Ռուսաստանը փորձում է հնարավորինս կառուցողական հարաբերություններ կառուցել Թուրքիայի հետ», – նշել է Կրիլովը։
Ռուսաստանի քաղաքականությունը Թուրքիայի նկատմամբ հասկանալի պատճառներով մեծ հիասթափություն և վրդովմունք է առաջացնում Հայաստանում, սակայն պետք է հաշվի առնել, որ Ռուսաստանն իր աշխարհաքաղաքական շահերը վեր է դասում ամեն ինչից, նշել է ռուս քաղաքագետը:
«Ռուսաստանը տարածաշրջանային տերություն է, և Հարավային Կովկասն իր համար, ինչպես մյուս հիմնական խաղացողների համար, դիվանագիտական պայքարի ամենակարևոր ճակատը չէ։ Ուստի այստեղ պետք է հաշվի առնել, որ Ռուսաստանն ամեն ինչ կանի Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ առճակատումից խուսափելու և ինչ-որ կերպ տարածաշրջանում իրավիճակը կայունացնելու համար։ Դա Ռուսաստանի գլխավոր խնդիրն է», – նշել է Կրիլովը՝ հավելելով, որ Ռուսաստանի հարավային և արեւմտյան սահմաններում անկայուն իրավիճակ ստեղծել ցանկացողներ շատ կան։
Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա կարևոր է, որ նրա արտաքին քաղաքական կուրսը համապատասխանի երկրի առկա ներուժին և հնարավորություններին։ «Եթե Հայաստանի առջև անիրագործելի խնդիրներ դնենք, ապա հեշտ է գործը հասցնել աղետի», – ասել է Ալեքսանդր Կռիլովը:
Առաջին 5-ամյա ժամկետի ավարտից հետո Արցախից ռուս խաղաղապահների դուրսբերման Բաքվի նախաձեռնման հավանականությունը
Քաղաքագետը նաև մեկնաբանել է Ադրբեջանի կողմից ռուս խաղաղապահների դուրսբերումը Արցախից՝ 5-ամյա ժամկետի ավարտից հետո: Կրիլովի կարծիքով, եթե իրավիճակը զարգանա նույն հունով և պահպանվի անկայունությունը, բացակայեն սոցիալական հեռանկարներն ու տնտեսական զարգացման հնարավորությունները, ապա այն ժամանակ մեծ է Հայաստանից և Ղարաբաղից միգրացիոն հոսքերի աճի հավանականությունը, ինչն իր հերթին կհանգեցնի Երևանի դիրքերի թուլացմանը:
«Եթե Ղարաբաղում գրեթե հայեր չմնան, ապա Բաքուն իսկապես կարող է հարց դնել, թե դուք այստեղ ո՞ւմ եք պաշտպանում։ Եթե այնտեղ մնան միայն ադրբեջանցիները, ապա նրանց կպաշտպանի ադրբեջանական բանակը, և ռուսաստանցիներն այստեղ բոլորովին պետք չեն», – նշել է Կռիլովը։
Այս համատեքստում քաղաքագետն ընդգծել է, որ ռուսական խաղաղապահ զորախումբը մեծ ջանքեր է գործադրում Լեռնային Ղարաբաղի հայերի կյանքը շենացնելու համար. ընթանում է բնակարանների լայնածավալ շինարարություն, կառուցվում է հաղորդակցություն, կապ է հաստատվում, հումանիտար օգնություն է ստացվում դպրոցներին և այլն, բայց այդ ամենը բավարար չէ բնականոն տնտեսական զարգացում ապահովելու համար:
«Ղարաբաղը զրկվեց իր տարածքներից, հիմա շատ քիչ վարելահող ունի։ Հարցն այն է, թե հիմա ինչով զբաղվեն մարդիկ։ Նույնիսկ եթե նրանք մնան, ապա մնալ ինչ-որ նպաստների հույսին, երբ պատերազմը կարող է սկսվել ցանկացած պահի, շատ դժվար է», – նշել է Կռիլովը։ Նրա խոսքով՝ շատ բան կախված կլինի նրանից, թե որքանով հայկական պետությունը կկարողանա լուծել Ղարաբաղի քաղաքացիների զբաղվածության խնդիրները, ապահովել նրանց զբաղվածությամբ։ Եվ երկրորդ շատ կարևոր ասպեկտը՝ սահմանին իրավիճակը կփոխվի կայունացման ուղղությամբ, թե դանդաղ ընթացող հակամարտային իրավիճակը կշարունակվի, ինչը, ինչպես վերը նշվեց, հղի է միգրացիոն հոսքերի վտանգով։
