Փոխգործակցություն Ադրբեջանի հետ
Փաստաբանի խոսքով՝ Փաշինյանը կարող է մասնավոր բանագնաց ուղարկել Բաքու, որը կարող է մարդասիրական ուղի բացել քաղբանտարկյալների և ռազմագերիների ազատ արձակման շուրջ բանակցությունների համար։ Բացի այդ, նա կարող էր համագործակցել բարեկամ կառավարության հետ, ինչպիսին Շվեյցարիան է, Բաքվում իր դեսպանատանը հայկական շահերը ներկայացնող բաժին հիմնելու համար:
«Նույնիսկ եթե քաղբանտարկյալների և ռազմագերիների հարցը չդառնա խաղաղության համաձայնագրի մաս, վարչապետը կարող է մասնավոր կերպով պարզաբանել, որ նրանց ազատ արձակումը պետք է տեղի ունենա վերջնական ավարտից առաջ կամ միաժամանակ»,- գրել է Գենսերը։
Աջակցության խնդրանք ԱՄՆ-ից, Ֆրանսիայից և ԵՄ-ից
Փաստաբանը հիշեցրել է, որ Հայաստանի վարչապետը կարող է օգնություն խնդրել ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփից և պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոյից, Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնից, ինչպես նաև ԵՄ դիվանագիտական ծառայության ղեկավար Քաջա Կալլասից՝ աջակցելու ադրբեջանական բանտերից հայերի ազատ արձակմանը։
Դատական գործընթացների շարունակություն և ընդլայնում
Հայաստանի կառավարությունը կարող է շարունակել դատական գործընթացները Արդարադատության միջազգային դատարանում և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում, հավելել է Գենսերը։ Նա կարող է նաև խնդրել Միջազգային քրեական դատարանի դատախազին նախաքննություն սկսել 2023 թվականի սեպտեմբերին Լեռնային Ղարաբաղից Հայաստան մոտ 120 000 հայ քրիստոնյաների բռնի տեղահանման գործով։
Համաշխարհային կրոնական համայնքի հետ փոխգործակցություն
Երևանը կարող է աջակցություն փնտրել հայ քրիստոնյաների հալածանքների հարցում՝ հետևելով Թրամփի գործողությունների կոչին։ Դա վերաբերում է ինչպես Լեռնային Ղարաբաղի 120 հազար տեղահանված բնակիչներին, այնպես էլ ներկայիս հայ քաղբանտարկյալներին, որոնք պահվում են Բաքվում իրենց էթնիկ և կրոնական պատկանելության պատճառով:
Բազմակողմ համագործակցություն
Վարչապետը կարող է հատուկ ներկայացուցիչ նշանակել ամբողջ աշխարհում հալածված քրիստոնյաների պաշտպանության համար՝ կենտրոնանալով քաղբանտարկյալների և ռազմագերիների ազատ արձակման վրա: Նա կարող է նաև միանալ 80 այլ երկրների՝ ստորագրելու Կանադայի գլխավորած հռչակագիրը միջպետական հարաբերություններում կամայական կալանքի դեմ: Փաստաբանը նաև կոչ է արել Փաշինյանին դիմել ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիո Գուտերեշին և ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատար Ֆոլկեր Թյուրքին՝ հումանիտար նկատառումներով գերիների և ռազմագերիների ազատ արձակմանը նպաստելու համար։
Աջակցություն քաղբանտարկյալների և ռազմագերիների ընտանիքներին
Փաշինյանը ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանի հետ հնարավոր է հանդիպի քաղբանտարկյալների և ռազմագերիների ընտանիքների հետ՝ նրանց աջակցություն հայտնելով, գրում է փաստաբանը։ Նրանք կարող են նաև խնդրել Կարմիր Խաչի միջազգային կոմիտեին և Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպությանը դիտորդներ ուղարկել Վարդանյանի և այլ բանտարկյալների դատավարություններին: Ավելին, Փաշինյանը և Միրզոյանը կարող են խնդրել այն երկրներին, որոնք Բաքվում դեսպանատներ ունեն, որպեսզի իրենց դիտորդները ուղարկեն դատավարություններին, ինչպես նաև կոչ անեն Բաքվին թույլատրել Հայաստանի ներկայացուցիչների ներկայությունը դատավարություններին հետևելու համար։
Հրապարակային հայտարարություններ և դիվանագիտություն
Գենսերը կոչ է արել Փաշինյանին ասուլիս հրավիրել և հրապարակային հայտարարություն անել, որ քաղբանտարկյալների և ռազմագերիների ազատ արձակումն առաջնահերթություն է, որ նրանց կալանավորումը քաղաքական դրդապատճառներ ունի, և նրանք պետք է անհապաղ և անվերապահ ազատ արձակվեն։ Վարչապետը կարող էր նաև տպագրել իր հոդվածը խոշոր թերթում և հրապարակայնորեն արտահայտվել, երբ իրավիճակը զարգանում է:
Բաքուն 2024-ի հունվարին հաստատել էր 23 հայ գերիների առկայությունը, որոնցից 17-ը գերեվարվել էին 2023 թվականի սեպտեմբերին Արցախի վրա հարձակումից հետո։ 2024-ի դեկտեմբերին Բաքուն դատարան էր հանձնել Ադրբեջանում ապօրինի պահվող 15 անձանց, այդ թվում՝ Արցախի նախկին առաջնորդների քրեական գործը։ Նրանք մեղադրվում են 2548 դրվագով։ Հունվարի 17-ին Բաքվում սկսվել էին Արցախի 8 քաղաքական և ռազմական առաջնորդների դատավարությունները:
Գործով անցնում են 2023-ին գերեվարված Արցախի նախկին նախագահներ Արկադի Ղուկասյանը, Արայիկ Հարությունյանը և Բակո Սահակյանը, նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանը, Արցախի ԱԺ նախագահ Դավիթ Իշխանյանը, ԱԳ նախկին նախարար Դավիթ Բաբայանը, պաշտպանության նախկին նախարար Լևոն Մնացականյանը, Արցախի պաշտպանության բանակի հրամանատարի նախկին առաջին տեղակալ Դավիթ Մանուկյանը, ինչպես նաև Գարիկ Մարտիրոսյանը, Մելիքսեթ Փաշայանը, Դավիթ Ալավերդյանը, Գուրգեն Ստեփանյանը, Լևոն Բալայանը, Մադաթ Բաբայանը, Վասիլի Բեգլարյանը և Էրիկ Ղազարյանը: Վարդանյանի գործն առանձին է քննվում։ Նրան սպառնում է ցմահ ազատազրկում Բաքվի բանտում։
2025-ի փետրվարի 19-ին Վարդանյանը երկրորդ անգամ հացադուլ էր հայտարարել և դիմել աշխարհի առաջնորդներին, միջազգային կազմակերպություններին և իրավապաշտպաններին՝ կոչ անելով ուշադրություն դարձնել Բաքվում տեղի ունեցող անօրինական գործընթացներին։ Փետրվարի 25-ին ադրբեջանական լրատվամիջոցները հայտնել էին, որ շինծու դատական գործով նիստում Վարդանյանը հացադուլի պատճառով իրեն վատ է զգացել, որից հետո դատավորը բուժզննման համար ընդմիջում էր հայտարարել։
Փետրվարի 26-ին Վարդանյանի փաստաբան Ջարեդ Գենսերը հայտնել էր նրա առողջական վիճակի կտրուկ վատթարացման մասին։ Փետրվարի 27-ին նրա որդին՝ Դավիթ Վարդանյանը, միջազգային հանրությանը, աշխարհասփյուռ հայությանը կոչ էր արել քայլեր ձեռնարկել Բաքվի դեմ, որտեղ Վարդանյանը խոշտանգումների է ենթարկվում։ Ադրբեջանական ԶԼՄ-ների տարածած լուսանկարում Վարդանյանի դեմքին կապտուկներ էին։
Փետրվարի 28-ին ՀՀ ԱԳՆ-ն «խորը մտահոգություն» էր հայտնել Բաքվի բանտերում հայ ռազմագերիների և պատանդների, այդ թվում՝ հացադուլի մեջ գտնվող Արցախի նախկին պետնախարար Վարդանյանի խոշտանգումների կապակցությամբ։
Մարտի 1-ին Արցախի աշխատանքի, սոցիալական և բնակարանային հարցերի նախկին նախարար, ՀՀ նախկին սոցապնախարար, «Ապրելու երկիր» կուսակցության համահիմնադիր Մանե Թանդիլյանը հացադուլ էր հայտարարել՝ կոչ անելով Վարդանյանին դադարեցնել հացադուլը։
