Հայաստանի ՀՆԱ-ն 2022 թվականին, ըստ վիճակագրական կոմիտեի տվյալների, աճել է 12,6 տոկոսով և հասել 8,5 տրլն դրամի կամ 19,5 մլրդ դոլարի, եթե հաշվի առնենք դրամի միջին տարեկան փոխարժեքը (435,7 դրամ մեկ դոլարի դիմաց)։ Սա լավ ցուցանիշ է, և եթե խոսենք աճի տեմպերի մասին, ապա այն ամենաբարձրն է 2007 թվականից ի վեր, երբ ՀՆԱ-ն աճել էր 13,7% – ով:
Ինչի մասին է դա խոսում: Համախառն ներքին արդյունքն աճել է հիմնականում առևտրի և ծառայությունների ոլորտների հաշվին, որոնք կազմել են ՀՆԱ-ի աճի երեք քառորդը, իսկ առավել նկատելի աճը ցույց են տվել հետևյալ ոլորտները՝
- բանկեր և այլ ֆինանսական և ապահովագրական կազմակերպություններ-46,9%,
- ՏՏ և հեռահաղորդակցություն-45.9%,
- փոխադրումներ և պահեստային տնտեսություն-45.2%,
- զբոսաշրջություն և հանրային սնունդ-23,6%:
Մի շարք ոլորտներում անկում է գրանցվել՝
- առողջապահություն և սոցիալական ծառայություններ՝ – 6,3 %,
- հանքարդյունաբերություն՝ -3,4%,
- գյուղատնտեսություն՝ – 0,7%:
Ֆինանսական հատվածի աճը պայմանավորված է Ռուսաստանից ֆինանսական միջոցների զգալի ներհոսքով, իսկ ՏՏ ոլորտը պայմանավորված է մասնագետների և ընկերությունների ներհոսքով. երկու ոլորտներն էլ կտրուկ ավելացրել են աճի տեմպերը 2022 թվականի մարտից հետո։ Զբոսաշրջության և տրանսպորտի դինամիկան նույնպես մեծապես կապված է արտաքին իրավիճակի և Հայաստանից դուրս տեղի ունեցած իրադարձությունների հետ։ Այսպիսով, ընդհանուր առմամբ, կարելի է ասել, որ Հայաստանի տնտեսական աճը հիմնականում հետևանք է այն բանի, որ այն դարձել է «հանգիստ հանգրվան», բայց այդ գործոնը կոնյունկտուր է։
ՀՆԱ-ի կառուցվածքի ավելի մանրամասն ուսումնասիրությունը ենթադրում է, որ հետևյալ գործոնները դարձել են աճի աղբյուրներ՝
- 2022 թվականի սկզբին ամանորյա տոներից 3 հանգստյան օրերի չեղարկում՝ 0,33%,
- Ցածր բազայի էֆեկտ-2020-ի անկման և 2021-ի դանդաղ աճի փոխհատուցում- 2.4%,
- Թրենդ-հիմնական երկարաժամկետ աճի գիծ (հիմնված 2010-2019 թվականների տեմպերի վրա) – 4.4%,
- Գերնորմատիվ աճ II-IV եռամսյակներում (որպես արժույթի և մարդկանց ներհոսքի հետևանք) – 5,5%։
Բնակչության մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ – ն կազմել է 6,550 դոլար, ինչը Հանրապետության անկախության ողջ ժամանակահատվածում ամենաբարձր ցուցանիշն է, այն դեպքում, երբ դեռ 2021 թվականին մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ն կազմել է 4,680 դոլար։ Սակայն նման համեմատությունների ժամանակ պետք է հաշվի առնել մի քանի հանգամանք։ Ինքնին ՀՆԱ – ի աճը նախորդ տարիներին դեռ ոչ մի բանի մասին չի խոսում. ժամանակակից տնտեսությունը կառուցված է նման աճի վրա, իսկ դրա բացակայությունը բացառիկ գործոն է, բայց ոչ կանոնական։ Հաշվի առնելով 1990-1993 թվականների ձախողումը՝ հետագայում առանձին բացառություններով մշտապես աճ է նկատվել, սակայն համադրելի գներով Հայաստանի ՀՆԱ-ն մի փոքր գերազանցում է խորհրդային ժամանակաշրջանը։ Մեկ այլ հանգամանք է գնաճը, ընդ որում՝ թե՛ դրամը, թե՛ դոլարը, որը վերջին տարիներին շատ բարձր է եղել։ Երրորդ հանգամանքը հենց դրամի արժևորումն է դոլարի նկատմամբ, ինչը հեշտացրել է ներմուծումը, բայց ուղղակիորեն գրեթե ոչինչ չի խոսում կենսամակարդակի մասին, քանի որ գնաճը Հայաստանում 2022 թվականին կազմել է 8,6 տոկոս։ Սակայն դոլարով 2022 թվականին Հայաստանում գներն աճել են 25,5 տոկոսով, իսկ եվրոյով՝ 40,5 տոկոսով։ Դա ազդել է ոչ միայն բոլոր ներգաղթյալների և զբոսաշրջիկների վրա, այլև Հայաստանի բոլոր մշտական բնակիչների վրա, ովքեր օտարերկրյա տրանսֆերտներ են ստանում կամ արտարժույթով են վաստակում, իսկ նմանները քիչ չեն։
Տնտեսագետ Հրանտ Միքայելյան, հատուկ Armenia Today-ի համար
