Զորյան ինստիտուտի Ցեղասպանության և մարդու իրավունքների ուսումնասիրությունների միջազգային ինստիտուտն առաջարկել է Հայաստանի և Թուրքիայի միջև սահմանային կետն անվանակոչել հայալեզու «Ակոս» թերթի հիմնադիր Հրանտ Դինքի անունով։ Այսպես են հետազոտողներն արձագանքել Թուրքիայի խորհրդարան ներկայացված առաջարկին՝ սահմանային անցակետը վերանվանել «Հայոց ցեղասպանության գլխավոր ճարտարապետ» Թալեաթ փաշայի պատվին։
Ինստիտուտը հիշեցրել է, որ Դինքը հայկական ծագում ունեցող Թուրքիայի քաղաքացի էր, որը դեմ էր էթնիկ բռնությանը։ Նա կոչ էր արել թուրք ղեկավարներին և լայն հանրությանը դիտարկել այս այլընտրանքը՝ հիմնված հույսի, ճշմարտության և ընդհանուր մարդկայնության վրա։
«Նա ներկայացնում էր հայերի, թուրքերի, քրդերի և Անատոլիայի բոլոր ժողովուրդների միասնությունը։ Անուն, որը կխթանի հիշողությունը, հաշտեցումը և այն համոզմունքը, որ անցյալի սարսափները չպետք է կրկնվեն»,- ասվում է հայտարարության մեջ։
Թալեաթ փաշան ծառայել է որպես Օսմանյան կայսրության ներքին գործերի նախարար և կարևոր դեր է խաղացել ավելի քան 1,5 միլիոն հայերի ծրագրված ոչնչացման կազմակերպման, ինչպես նաև ավելի քան 2000 եկեղեցիների ոչնչացման, ամբողջ համայնքների անհետացման և միլիոնավոր մարդկանց իրենց պատմական հայրենիքից բռնի տեղահանման գործում: Նրա անունը հիշատակելը վտանգում է օրինականացնել անցյալի հանցագործությունները և բացել երբեք չբուժված վերքերը։
«Անցումային և հնարավոր հաշտեցման վայրն անվանակոչել ժողովրդի կազմակերպված զանգվածային ոչնչացման հետ սերտորեն կապված անձի անունով՝ ոչ միայն ծայրահեղ անզգայունության դրսևորում է, այլև մարդկային արժանապատվության, պատմական ճշմարտության և բարոյական պատասխանատվության վիրավորանք»,- բացատրել են ինստիտուտի հետազոտողները։
Ինստիտուտը նաև կոչ է արել թուրք գիտնականներին և հասարակական գործիչներին հիշել, որ առաջընթացը չի հասնում պատմությունը թաքցնելով, այլ այն անկեղծորեն և քաջաբար ընդունելով։ Հիշեցվում է, որ Գերմանիան բացահայտորեն ճանաչել է Հոլոքոստի հանցագործությունները, իսկ Կանադան առերեսվել է բնիկ ժողովուրդների դեմ իր գործողությունների ճշմարտության հետ։
Հետազոտողները վստահ են՝ ժամանակն է, որ Թուրքիան նույնպես նման քայլ ձեռնարկի՝ ճանաչելու հայերի, պոնտոսցի հույների, ասորիների և այլ փոքրամասնությունների ցեղասպանությունը, որը հանգեցրել է ավելի քան 4,5 միլիոն մարդու մահվան և վտարման այն հողերից, որտեղ նրանք հազարամյակներ շարունակ բնակվել են։
«Ազգի իրական ուժը ժխտման մեջ չէ, այլ իր պատմության հետ անկեղծորեն առերեսվելու ունակության»,- եզրակացրել է ինստիտուտը։
Հուլիսի սկզբին թուրքական ազգայնական կուսակցության նախագահ և խորհրդարանի անդամ Մուսավաթ Դերվիշօղլուն Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովին էր ներկայացրել օրինագիծ, որով առաջարկվում էր Ալիջանի սահմանային անցակետը վերանվանել Մեհմեդ Թալեաթ փաշայի պատվին։
