Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի ИМЭМО РАН հետխորհրդային հետազոտությունների կենտրոնի ավագ գիտաշխատող Ստանիսլավ Պրիտչինը Armenia Today-ի հետ զրույցում անդրադառնալով խաղաղապահների նոր հրամանատարի՝ գեներալ-գնդապետ Ալեքսանդր Լենցովի կոչումը «փոքր-ինչ ավելորդ» է համարել 2000 հոգանոց զորախմբի համար։ «Ամենայն հավանականությամբ, դա արվել է հրամանատարի կարգավիճակի բարձրացման համար, որպեսզի նա հնարավորություն ունենա անմիջականորեն շփվել Հայաստանի և Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարության ղեկավարության հետ և, օգտագործելով իր քաղաքական կշիռը, փորձի կարգավորել և կանխել այն հակամարտությունները, որոնք մոտ ժամանակներս կարող են սրվել Բաքվի կողմից անցակետ տեղադրելու շուրջ», – պարզաբանել է փորձագետը:
Պրիտչինի կարծիքով, Լաչինի միջանցքում ադրբեջանական անցակետի տեղադրումը շատ առումներով նման է Լեռնային Ղարաբաղի հետ կապող բոլոր հաղորդակցություններն աստիճանաբար վերահսկողության տակ վերցնելու Բաքվի քաղաքականության շարունակությանը: «Ադրբեջանը ձգտում է աստիճանաբար վերահսկողության տակ վերցնել նաև Լեռնային Ղարաբաղը այն պահին, երբ ռուս խաղաղապահները մինչև 2025 թվականը պետք է լքեն այն», – հավելել է նա:
Փորձագետն ակնհայտ համարեց այն, որ այն քայլերը, որոնք Ադրբեջանը ձեռնարկել է անցակետի տեղադրման ուղղությամբ, 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ համաձայնագրի մաս չեն կազմում: «Բաքուն ելնում է հաղթողի տրամաբանությունից», – պարզաբանել է Պրիտչինը:
Նա նշել է, որ Ադրբեջանը հաճախ շեշտը դրել է այն բանի վրա, որ Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի միջև ցամաքային հաղորդակցության հնարավորություն է տալիս, սակայն, ըստ փորձագետի, Երևանի կողմից սիմետրիկ քայլեր չկան: «Ադրբեջանի տրամաբանությունն այստեղ շատ հստակ է՝ վերահսկողության տակ վերցնել Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի միջև ցամաքային հաղորդակցությունները», – նշել է Պրիտչինը:
Փորձագետը կոչ արեց չսպասել, որ Ադրբեջանի կողմից անցակետի տեղադրումը կարագացնի Հայաստանի հետ բանակցային գործընթացը: «Այսինքն, եթե մինչև այս պահը կարելի էր խոսել և Հայաստանին դրդել քայլեր անել այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքի բացման ուղղությամբ, ապա այստեղ փաստացի Ադրբեջանը վերահսկողության տակ է վերցրել այդ ճանապարհը», – ընդգծեց նա:
Միևնույն ժամանակ փորձագետը նշել է, որ նման պայմաններում ակնկալել, որ Հայաստանը կգնա զիջումների, նույնպես չարժե: «Առայժմ դժվար է խոսել խաղաղության պայմանագրի մասին, քանի որ երբ Երևանի վրա պայմանականորեն ճնշում է գործադրվում Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության կողմից հուզական, հոգեբանական, սոցիալ-տնտեսական, ապա նստում է բանակցությունների սեղանի շուրջ և սահմանի շուրջ պայմանավորվելը նույնպես Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի համար իրադարձությունների զարգացման ամենադրական սցենարը չէ», – հայտարարել է Պրիտչինը:
Միաժամանակ փորձագետը նշել է ստեղծված իրավիճակին արձագանքելու Ռուսաստանի գործիքների սահմանափակ լինելը։ «Ռուս խաղաղապահների մանդատում գրված չէ, որ նրանք հնարավորություն ունեն ինչ-որ կերպ հակազդելու Լաչինի միջանցքի նույն արգելափակմանը։ Նրանք չունեն ռազմական-ոստիկանական առաքելություն, որը թույլ կտար նրանց զբաղվել այդ թվում նման հարցերի կարգավորմամբ», – նշել է Պրիտչինը։
Նրա խոսքով՝ խաղաղապահներն այնքան լիազորություններ ու հնարավորություններ չունեն նաև լոգիստիկայի հարցում, որպեսզի իրենց իսկ մատակարարումն ապահովեն առանց ադրբեջանական կողմի: «Շատ առումներով նրանք այժմ ավելի շատ կախված են Ադրբեջանից, քան երբևէ։ Եվ այստեղ, իհարկե, հարց է, թե ինչպես արձագանքել դրան և ինչպես դա բացասաբար կանդրադառնա բանակցային գործընթացի վրա», – ասել է Պրիտչինը։
Միևնույն ժամանակ փորձագետը հաստատել է, որ առնվազն մինչև 2025 թվականը ռուս խաղաղապահները մնում են Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության անվտանգության հիմնական երաշխավորը: Նա մատնանշել է ղարաբաղյան բնակչության ինտեգրման և ադրբեջանական ղեկավարության կողմից երաշխիքների տրամադրման ուղղությամբ իրական քայլերի ակնհայտ բացակայությունը։ «Դա բացասաբար է անդրադառնում Լեռնային Ղարաբաղում տիրող տրամադրությունների վրա, և միանգամայն սպասելի է, որ եթե այդ ուղղությամբ ինչ-որ լուրջ քայլեր չձեռնարկվեն, ապա բնակչության մեծ մասը ստիպված կլինի լքել Լեռնային Ղարաբաղը», – ասել է նա:
Փորձագետը կարծում է, որ նման դասավորության դեպքում Ադրբեջանը կստանա այդ տարածքը ռուս խաղաղապահների հեռանալուց հետո՝ արդեն «շատ սահմանափակ բնակչությամբ»: «Բայց մինչև 2025 թվականը խաղաղապահները տարածաշրջանում ապահովում են անվտանգությունը, և չնայած Հայաստանի հետ Ռուսաստանի հարաբերություններում առկա դժվարություններին, դա այն գործոնն է, որը չպետք է մոռանալ», – ընդգծել է Պրիտչինը:
Նա նաև չբացառեց նոր անցակետի շուրջ կոնֆլիկտները։ «Դա կարող է նաև զգալիորեն բարդացնել Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի միջև հաղորդակցությունը։ Քաղաքացիական անձանց տեղափոխումը լինելու է Ադրբեջանի վերահսկողության ներքո։ Եվ շատ առումներով դա բացասաբար կանդրադառնա հետագա բանակցային գործընթացի վրա», – եզրափակել է Պրիտչինը։
Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարությունը ապրիլի 26-ին հայտնել էր ռուս խաղաղապահների հրամանատարի փոփոխության մասին: Դրանից մի քանի օր առաջ Ադրբեջանը անցակետ էր տեղադրել Լաչինի միջանցքում։ Ռուսաստանի ԱԳՆ-ն ապրիլի 24-ին ընդգծել է Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության դրույթները խախտող քայլերի անընդունելիությունը: Ռուսաստանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովն այսօր հայտարարել է, որ Լաչինի միջանցքում իրավիճակը մշակվում է ինչպես ռուս խաղաղապահների կողմից, այնպես էլ քաղաքական մակարդակով: «Այժմ ձեռնարկվում են բոլոր անհրաժեշտ ջանքերը՝ Լաչինի միջանցքի շուրջ ստեղծված իրավիճակը կարգավորելու և այն 2020 թվականի նոյեմբերի 9 — ի եռակողմ պայմանավորվածությունների հուն վերադարձնելու նպատակով», – ընդգծել է նա։
Ադրբեջանը ապրիլի 23-ից փակել է Հայաստանը Արցախին կապող Հակարի կամուրջը, որը գտնվում է Լաչինի միջանցքում: Բաքվում հայտնել են, որ այնտեղ նոր անցակետ են տեղադրել՝ պարզաբանելով, որ դա արվել է «անվտանգության նկատառումներից ելնելով»:
