Այսօր՝ փետրվարի 12-ին, լրանում է 20-րդ դարի հայ մեծագույն գրող Հրանտ Մաթևոսյանի ծննդյան 90-ամյակը, արձակագիր, ում ստեղծագործությունները բազմաթիվ ֆիլմերի հիմք են դարձել։
Գրականությունը սահմանելով որպես «աշխարհը ազնվացնելու ցավոտ ճիգ»՝ Մաթևոսյանը համոզված էր, որ «գրողն աշխարհի մերկացած նյարդն է, և սպիտակ թղթի առջև ամեն վայրկյան կարող է կաթվածահար լինել»։ Այս խոսքերի լավագույն ապացույցը նրա թողած գրական ժառանգությունն է՝ տպագրված թե՛ կենդանության օրոք, թե՛ մահից հետո։
Մաթևոսյանը ծնվել է 1935 թվականին Հայաստանի Լոռու մարզի Ահնիձոր գյուղում, ավարտել է Երևանի Խաչատուր Աբովյանի անվան մանկավարժական ինստիտուտի Վանաձորի մասնաճյուղը, 1962 թվականին՝ Հայկական մանկավարժական ինստիտուտի պատմաբանասիրական ֆակուլտետը, 1967 թվականին՝ Մոսկվայի բարձրագույն սցենարիստների կուրսերը։ Այնուհետև աշխատել է տպարանում և հանդիսացել «Սովետական գրականություն» և «Գրական թերթ» ամսագրերի խմբագիր, իսկ 1995 թվականին դարձել է Հայաստանի խորհրդարանի պատգամավոր։
Մաթևոսյանը միակ հայ արձակագիրն է, որն արժանացել է ԽՍՀՄ պետական մրցանակի։ 1996 թվականին պարգևատրվել է «Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանով։
Մաթևոսյանի առաջին ստեղծագործությունները լույս են տեսել 1959 թվականին և սիրվել ամբողջ աշխարհի ընթերցողների կողմից։ Նրա ստեղծագործությունները թարգմանվել են տասնյակ՝ ռուսերեն, իտալերեն, անգլերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն, վրացերեն և այլ լեզուներով։
Մաթևոսյանին շատերը ճանաչում են մորթած-կերած 4 ոչխարների դատավարության մասին «Մենք և մեր սարերը» վեպով, որը նկարահանվել է 1969 թվականին «Հայֆիլմ» ստուդիայի կողմից խորհրդային կինոյի աստղեր Ֆրունզիկ Մկրտչյանի, Սոս Սարգսյանի, Խորեն Աբրահամյանի և Արտավազդ Փելեշյանի մասնակցությամբ։
Մաթևոսյանը պատկանում է վիպասանների մի համաստեղության, ովքեր նոր ձևեր ու գույներ էին փնտրում գյուղական կյանքի գեղեցկությունը պատկերելու համար, նաև հասարակ մարդուն՝ դժվարությունները հաղթահարելու և պարզ բաներից հաճույք ստանալու իր փիլիսոփայությամբ։ Հայաստանի բնությունը կենդանանում է նրա գրչի շնորհիվ, իսկ տեսարանների նկարագրությունն այնքան վառ ու արտահայտիչ է, որ քեզ տանում է հենց այն դաշտը, որտեղ ձին հուսահատ փորձում է պաշտպանել իր քուռակին։
Մաթևոսյանի գրական ժառանգությունը հայ և համաշխարհային գրականության մնայուն արժեք է։
Գրողը մահացել է Երևանում՝ 2002 թվականի դեկտեմբերի 19-ին, երկարատև հիվանդությունից հետո։ 2011 թվականին՝ գրողի ծննդյան օրը, նրա պատվին հուշարձան է բացվել այն տան դիմաց, որտեղ նա ապրում էր։ Ավելի ուշ, ի պատիվ Մաթևոսյանի, նրա ընտանիքի և որդու՝ Դավիթ Մաթևոսյանի ջանքերով, ստեղծվել է «Մաթևոսյան» հիմնադրամը։ Երևանի Աբովյանի պուրակում բացվել է Մաթևոսյանի անվան թանգարան-մշակութային կենտրոնը, որտեղ ներկայացումներ են անցկացվում մեծերի և փոքրերի համար։
Հոբելյանի առթիվ Armenia Today-ը մեջբերումներ է հավաքել Մաթևոսյանից՝ նկարագրելով նրա կյանքն ու ստեղծագործական յուրահատուկ տեսլականը։
«Ես միշտ վերապահությամբ եմ նայել անցյալին և վստահությամբ` ներկային. մի շեն օջախ ինձ համար ավելի է սրբատեղի` թեկուզ իր դուռն իմ առջև փակ լինի, քան մի որևէ սբ. Կարապետ` թեկուզ դուռն իմ առջև բաց»։
«Ես` ես եմ, ես տեր եմ իմ ժամանակին։ Հայրենիքը դո՛ւ ես, իմ ապրած ժամանակի մեջ: Կա՞ այդ ժամանակի մեջ քո ծննդյան ճիչը, քո կյանքի երգը, կյանքի քո կարոտը, քո շառաչուն ընդվզումն ու տիրական համբերությունը։ Լո՞ւռ է, լռո՞ւմ է, չկա՞ քո երգը քո ժամանակի մեջ` չկաս դու, չես եղել, չի եղել իմ ժամանակը: Այդպիսի ժամանակ առհասարակ չի եղել:»։
«Մշակույթը ապրելու կերպ է այս անհարմար, չափազանց սառը, չափազանց տաք երկրում, թշնամանքի մեջ»։
«Երկիր, Ազգ, Պետություն, Հող, Մարդ և Կառույց՝ սա է Սահմանադրությունն ի վերջո, և սա է մեզ պետք ճանապարհ անցնելու ու տեղ հասնելու համար»։
«Նախ՝ տեսնել ու հարազատորեն ճանաչել մարդուն, նրա բնավորության մեջ` դարերի համակեցության կարգերը, թռիչքներն ու անկումները, պատերազմի ու մշակույթի նստվածքը»։
Մաթևոսյանի ծննդյան 90-ամյակի կապակցությամբ Երևանում տեղի են ունեցել և նախատեսված են հետևյալ միջոցառումները.
Փետրվարի 11-ին «Մաթևոսյան կենտրոնում բացվել էր «Ինքնադիմանկարի փորձ» խորագրով ցուցահանդեսը։
Փետրվարի 11-ին, ժամը 19:30-ին Մաթևոսյանի տան մոտ Մաթևոսյանի տան պատշգամբից մեկնարկել էր «Այսօր և այստեղ» պրոյեկցիոն ինստալյացիան, անցկացվել են նրա ստեղծագործությունների ընթերցումներ։
Փետրվարի 12-ին՝ գրողի ծննդյան օրը, ժամը 14:00-ին Կոմիտասի անվան զբոսայգու պանթեոնում տեղի կունենա ծաղիկների խոնարհման արարողություն։
Փետրվարի 12-ին՝ ժամը 16:00-ին, Կինոյի տան ցուցասրահում (Վարդանանց 18) կբացվի «Տերը» մուլտիմեդիա ցուցահանդեսը։
