Հարավային Կովկասի հարցերով փորձագետ, քաղաքագետ Անդրեյ Արեշևը Armenia Today-ի թղթակցի հետ զրույցում մեկնաբանել է Հայաստանի հասցեին Ադրբեջանի նախագահի վերջին հայտարարությունները, ինչպես նաև տարածաշրջանում հաղորդակցության ապաշրջափակման և հայ-ռուսական հարաբերությունների ակտիվացման շուրջ ստեղծված իրավիճակը:
Նրա խոսքով, Իլհամ Ալիևը ցանկացած միջազգային հարթակ է օգտագործում Հայաստանի հասցեին ուղղված արտահայտությունների համար՝ հայ-ադրբեջանական խաղաղ պայմանագրի կնքման հետ կապված քաղաքական գործընթացների առաջնահերթ ընթացքն ապահովելու, Արցախի խնդիրն իր համար շահավետ պայմաններով լուծելու նպատակով: Փորձագետը կարծիք է հայտնել, որ այստեղ ոչ մի նոր բան չկա, կա առաջին հերթին տեղեկատվական ճնշում Երևանի վրա՝ բանակցային գործընթացում հետագա ինչ-որ զիջումների հասնելու համար:
Մեկնաբանելով «միջանցքի» հարցով կողմերի միջև փոխզիջման հասնելու և ընդհանուր առմամբ հաղորդակցությունների ապաշրջափակման հնարավորությունը՝ Արեշևը նշել է, որ այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» հարցում առկա է դիրքորոշման որոշակի խցանում՝ կապված կողմերի դիրքորոշումների տարընթերցումների հետ:
Փորձագետի խոսքով, Ադրբեջանի ակնհայտ մեսիջներից մեկը Լաչինի միջանցքի փակման սպառնալիքն է այն դեպքում, եթե Մեղրիի միջանցքի տարածքով չբավարարվեն Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության և Ադրբեջանի հիմնական մասի անարգել միավորման մասին պահանջները: Ավելին, Բաքվում հայտարարում են, որ առաջիկայում պատրաստ կլինի և կաշխատի դեպի Ստեփանակերտ շրջանցիկ ճանապարհը՝ Բերձորի և Շուշիի մոտով, որտեղ կտեղադրվի Ադրբեջանի սահմանային հսկողության մաքսային կետ։
«Կարծում եմ, որ դրանք բոլորը մեկ կամ մի առաջարկների կամ սպառնալիքների նույն հավաքածուից են։ Կհամաձայնի արդյոք դրան հայկական կողմը, և եթե այո, ապա ինչ ձևով և ինչ միջնորդական դեր կունենա ռուսական կողմը, ինձ համար առայժմ բավական դժվար է ասել, որովհետև փոխվարչապետների եռակողմ հանձնաժողովի և ռուսական կողմի մասնակցությամբ այլ ձևաչափերով բանակցություններն անկասկած ընթանում են, բայց դրանց մասին տեղեկատվությունը չափազանց քիչ է», – նշել է նա: Փորձագետը հիշեցրել է, որ ԵՄ-ն ևս ակտիվացրել է իր միջնորդական դերը Հարավային Կովկասում և ակնհայտորեն փորձում է կանգնեցնել հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման օրակարգը:
«Այնպես որ այստեղ դեռևս բավական պարզ չէ և բարդ է ոչ միայն Բաքվի և Երևանի միջև բանակցային դիրքորոշումների տարբերությունը, այլև Մոսկվայի և Եվրամիության միջև մրցակցությունը, որոնք բավական կոշտ փուլ են մտել նախկին Ուկրաինական ԽՍՀ տարածքում տեղի ունեցող իրադարձությունների համատեքստում: Անդրկովկասում, անշուշտ, դա որոշակիորեն արտացոլվում է», – կարծում է փորձագետը։
Քաղաքագետը մեկնաբանել է Ադրբեջանի և ՌԴ-ի հարաբերությունների վերջին դրվագները, մասնավորապես, Ռուսաստանի ԱԳՆ-ի կողմից Արցախի Փառուխ գյուղի շուրջ ստեղծված իրավիճակի վերաբերյալ Սերգեյ Լավրովի հայտարարությունից հետո արված ճշգրտումները, ինչպես նաև Ադրբեջանի կտրուկ արձագանքից հետո «ՌԻԱ Նովոստի» գործակալության կողմից Արցախի պետնախարարի հետ հարցազրույցը հեռացնելը:
Արեշևը կարծիք է հայտնել, որ Ռուսաստանը, ընդհանուր առմամբ, չի ձգտում սրել հարաբերությունները Բաքվի հետ. նրա խոսքով՝ նման սյուժեները, մի կողմից բավականին լոկալ են, միևնույն ժամանակ արտացոլում են Ռուսաստանի և Ադրբեջանի միջև բազմամակարդակ փոխգործակցության բարդ գործընթացը, ինչը ոչ միշտ է դրական և ոչ միշտ է անհաղթահարելի:
Փորձագետը ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ որոշ ադրբեջանցի փորձագետներ գնալով ավելի են շեշտադրում այն հանգամանքը, որ Լեռնային Ղարաբաղում ռուսական խաղաղապահ զորախմբի գտնվելու ժամկետը լրանում է (մնացել է 3,5 տարի) և ժամկետի ավարտից հետո, 2025 թվականին Բաքուն իրավունք ունի որոշելու՝ մնում են արդյո՞ք ռուս խաղաղապահներիը։
«Այն պայմաններում, երբ Երևանն ակնհայտորեն Ղարաբաղի բնակչության անվտանգության ապահովման առումով վերաբերյալ չունի սեփական օրակարգը՝ փորձելով այդ պատասխանատվությունը բարդել ռուսական կողմի վրա, իհարկե, Ադրբեջանի դիրքորոշումը բավականին ուշադիր է ընկալվում, ինչպես ինձ թվում է, ռուսական փորձագիտական հանրության և ՌԴ ԱԳՆ-ի կողմից: Դե այստեղից էլ բոլոր այդ, այդ թվում՝ խորհրդանշական քայլերը, որոնք միանգամայն բացատրելի են այն ցավոտ արձագանքի տեսանկյունից, որը առաջացնում են Ադրբեջանում։ Ռուսական կողմն այստեղ գործում է հնարավորությունների բավական նեղ միջակայքում» – հայտարարել է Արեշևը։
Փորձագետը գտնում է, որ վերջին շրջանում ռուսական պաշտոնական պատվիրակությունների հաճախակի դարձած այցելությունները Հայաստան, անկասկած, վկայում են հայ-ռուսական հարաբերությունների ակտիվացման մասին, հատկապես այն ուշադրության համատեքստում, որը Հայաստանին հատկացնում են Ռուսաստանի նախկին արևմտյան գործընկերները՝ ԱՄՆ – ն և ԵՄ-ն: Նա նշել է, որ մայիսին արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանը եղել է ԱՄՆ-ում, ԱԱԽ ղեկավար Արմեն Գրիգորյանը բավականին սերտ կապեր ունի Հայաստանի արևմտյան գործընկերների հետ։
«Անշուշտ, ռուսական կողմից պետք է մի փոքր ավելի հստակ հասկանալ այդ գործընթացները և հնարավոր է դրանց որոշ հավասարակշռում՝ հաշվի առնելով այն սերտ կապերը, որոնք պահպանվում են Մոսկվայի և Երևանի մոտ ողջ հետխորհրդային շրջանում և նոր պայմանները, որոնք ծագել են Ուկրաինայում հատուկ ռազմական գործողության սկսվելուց և Ռուսաստանի նկատմամբ հավաքական Արևմուտքի խիստ խստացված պատժամիջոցների քաղաքականությունից հետո», – ասել է Արեշևը:
Փորձագետի խոսքով, այդ կապակցությամբ և Հայաստանի վրա արևմտյան դեսպանատներն ու դիվանագետները որոշակի ճնշում են գործադրում, այդ թվում նաև երկրի բանկային համակարգի վրա՝ նպատակ ունենալով փոքր-ինչ բարդացնել Հայաստանում փետրվարից ի վեր հայտնված ռուս քաղաքացիների կյանքը և այն ռուսական ձեռնարկությունների գործունեությունը, որոնք հնարավոր է ցանկանան օգտագործել ԵՏՄ հնարավորությունները տնտեսական գործունեության, այդ թվում՝ արտաքին առևտրի արդյունավետության պահպանման համար:
Արեշևը նշել է, որ ՌԴ-ի և Հայաստանի օրակարգում շատ հարցեր կան, այդ թվում՝ ղարաբաղյան հարցը, որն այս կամ այն կերպ չի կարող հայկական կողմի հետ չքննարկվել: «Անշուշտ, օրակարգը լայն է և որքան մեծ է, այնքան ավելի անհանգիստ, բարդ է դառնում։ Նույն բիոլաբորատորիաները, 2021 թվականին հուշագրի ստորագրումը և դրա իրականացման ընթացքը, ինչի մասին նույնպես տարբեր մակարդակներում բազմիցս խոսել են ռուս դիվանագետները։ Այնպես որ, զարմանալի ոչինչ չկա, և օրինաչափ է նման շփումների ավելացումը և դրանց ինտենսիվացումը, ընդ որում՝ ոչ միայն հայկական, այլև ռուսական տարածքում«, – հայտարարել է Արեշևը:
