Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովն (ԵԽԽՎ) ընդունել է նոր բանաձև, որով Ադրբեջանին կոչ է անում ազատ արձակել Բաքվում պահվող Արցախի կալանավորված առաջնորդներին և մյուս հայ ռազմագերիներին։ Բանաձևի տեքստը հրապարակվել է կազմակերպության կայքում։
«Վեհաժողովը, հիշեցնելով իր 2517 (2023) բանաձևը, 2260 (2023) հանձնարարականը Լեռնային Ղարաբաղում հումանիտար իրավիճակի վերաբերյալ և 2560 (2024) բանաձևը պարտավորությունների կատարման մասին, շարունակում է մշտադիտարկել Լեռնային Ղարաբաղի կալանավորված ներկայացուցիչների և Ադրբեջանում պահվող բոլոր հայ ռազմագերիների հետ կապված իրավիճակը՝ վերահաստատելով նրանց ազատման իր կոչը»,- ասվում է բանաձևում։
ԵԽԽՎ-ն խոր մտահոգություն է հայտնել Ադրբեջանում ժողովրդավարության և օրենքի գերակայության վատթարացման կապակցությամբ։ Վեհաժողովը դատապարտել է ընդդիմադիր քաղաքական գործիչների, քաղաքացիական հասարակության ակտիվիստների, լրագրողների և կառավարության քննադատների հետապնդումները՝ Բաքվին կոչ անելով անհապաղ ազատ արձակել բոլոր քաղբանտարկյալներին և դադարեցնել բռնաճնշումները։ Բանաձևում ընդգծվում է Ադրբեջանում քաղաքական կուսակցությունների և լրատվամիջոցների մասին օրենքների վերանայման անհրաժեշտությունը։
Բացի այդ, ԵԽԽՎ-ն խստորեն դատապարտել է Ադրբեջանի հրաժարվելը Խոշտանգումների կանխարգելման եվրոպական կոմիտեի (CPT) հետ համագործակցելուց և Բաքվին կոչ է արել վերականգնել այդ համագործակցությունը։ Վեհաժողովը նաև ափսոսանք է հայտնել 2024 թվականի արտահերթ նախագահական և խորհրդարանական ընտրությունների կապակցությամբ՝ դիտորդական առաքելության բացակայության համար և ընդգծել, որ միջազգային դիտորդներն ընտրությունները համարել են ոչ ժողովրդավարական, որոնք անցկացվել են հիմնարար ազատությունների լուրջ սահմանափակումների պայմաններում։
ԵԽԽՎ-ն խստորեն քննադատել է 2024 թվականի օգոստոսի 26-ին ԵԽԽՎ 76 անդամներին «անցանկալի անձ» հայտարարելու Ադրբեջանի որոշումը՝ 2527 (2024) բանաձևին աջակցելու համար, որը կոչ է անում կասեցնել ԵԽԽՎ-ում Ադրբեջանի պատվիրակության գործունեությունը։ Վեհաժողովը պահանջել է անհապաղ չեղյալ համարել այս որոշումը և Բաքվին կոչ արել կառուցողական երկխոսություն սկսել Եվրոպայի խորհրդի հետ։
Հայաստանի առնչությամբ ԵԽԽՎ-ն, հղում անելով 2560 (2024) բանաձևին, բարձր է գնահատել Երևանի հանձնառությունը ժողովրդավարական զարգացմանը՝ չնայած անվտանգության շարունակվող մարտահրավերներին։ Վեհաժողովը նշել է Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխման ներառական և թափանցիկ օրենսդրական գործընթացը՝ ընդգծելով, որ ժողովրդավարական ընտրությունների անցկացման նպատակը հիմնականում իրականացվել է։
Այնուամենայնիվ, ԵԽԽՎ-ն ափսոսանք է հայտնել շարունակվող քաղաքական բևեռացման կապակցությամբ և կողմերին կոչ է արել ուժեղացնել երկխոսությունը խորհրդարանական մեծամասնության և ընդդիմության միջև։ Հայաստանին նաև առաջարկվել է շարունակել դատական համակարգի բարեփոխումը և մամուլի ու խոսքի ազատության ամրապնդումը։
2024-ի հունվարի 22-ին ԵԽԽՎ-ում հայտարարել էին, որ վիճարկել են Ադրբեջանի պատվիրակության լիազորությունները։ Նման որոշման պատճառ էր դարձել Բաքվի կողմից կազմակերպության շրջանակում ունեցած պարտավորությունները չկատարելը։ Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովում ադրբեջանական պատվիրակությանը դեմ քվեարկած խորհրդարանականներին Բաքուն Ադրբեջանի «անցանկալի անձանց» ցուցակում էր ընդգրկել։
2024-ի հունվարին Ադրբեջանը դադարեցրել էր համագործակցությունը ԵԽԽՎ-ի հետ։
